پاسخ جالب به وابسته نظامی ایتالیا درباره ادامه جنگ بعد از فتح خرمشهر / ماجراجو و متوهم نبودیم ولی توکل به خدا داشتیم

 

 

 

 

 

عمليات بيت‌المقدس يكي از 12 عمليات بزرگ و گستردۀ ما در طول 8 سال دفاع مقدس بود. اين عمليات‌ها ثامن‌الائمه، طريق‌القدس، فتح‌المبين، بيت‌المقدس، والفجر مقدماتي و يكم، عمليات رمضان، خيبر، بدر، فاو، كربلاي 5 و والفجر 10 بود.

 

 

 

فتح خرمشهر پايان يك دورۀ و آغاز يك دوره جديد است و ماهيت جنگ را تغيير داد. به‌هر‌حال دشمن، در آغاز تجاوز از مرزها عبور كرد و شهرهاي زيادي از ما به اشغال دشمن درآمد و 15 تا 20 هزار كيلومتر‌مربع از خاك ما را دشمن تصرف كرد و در سال اول جنگ موفق نشديم هيچ نقطه‌اي از سرزمين‌هاي اشغالي را آزاد كنيم ولي در سال دوم جنگ يك تحول بزرگي اتفاق افتاد و با يك استراتژي نظامي و عمليات‌هاي موفق و سلسه‌وار دشمن را باقدرت به عقب رانديم تا به مرزها رسيديم.

 

 

 

نكته مهم ديگر اين‌كه خطري كه آمريكايي‌ها با پيروزي انقلاب اسلامي احساس كردند، مجدداً براي آن‌ها با آزادي خرمشهر پيدا شد. چون‌كه دشمنان ما با جنگ آمده بودند قدرت انقلاب را در مرزهاي ايران مهار كنند، حالا بعد از فتح خرمشهر، مجدداً اين امكان براي انقلاب اسلامي به وجود آمد كه قدرت تأثيرگذار بر همه مسائل منطقه باشد. نكته دوم مي‌توان در پاسخ به سؤال موردنظر گفت اين است كه موازنه نظامي به سود ايران به شكل تعيين‌كننده‌اي تغيير كرد و ايران به‌عنوان يك ايران برتر كه غلبه كرده بر يك قدرت نظامي كه همه قدرت‌ها پشت سر او هستند، در برابر ديدگان ملت‌ها قرار گرفت درحالي‌كه تا قبل از اين، عراق به‌عنوان قدرت برتر منطقه محسوب مي‌شد، اما با فتح خرمشهر اين موازنه نظامي به سود ايران و ملت و نيروهاي مسلح تغيير كرد. همچنين منزلت ايران در عرصه نظام بين‌المللي ارتقاء پيدا كرد.

 

 

 

نكته بعدي كه مي‌توان گفت [اين است كه] با فتح خرمشهر ابعاد و ماهيت قدرت نظامي ايران آشكار شد. دشمن پيش‌ازاين باور نمي‌كرد كه قدرت جديد شكل گرفته است و يك نيروي جديدي تحولات را ايجاد كرده و اين‌ها خرمشهر را فتح كردند. تا فتح خرمشهر، قدرت اين نيرو را نديده بودند، ارزيابي نكرده بودند ولي با اين پيروزي، قدرت اين نيرو آشكار شد و آن‌ها به‌شدت وحشت كردند.

 

و نكته آخر، نگراني صدام و كساني كه پشت سر صدام بودند يعني حاميان منطقه‌اي و جهاني صدام از فتح خرمشهر نبود بلكه پيامدهاي فتح خرمشهر بود كه بر موازنه منطقه‌اي تأثير گذاشت و موازنه را به سود ايران تغيير داد. با فتح خرمشهر، علائم شكست عراق براي همه آشكار شد و ظهور قدرت نظامي ايران، مهم‌ترين نقطه نگراني دشمن بود. من يادم هست در آن روزهاي پيروزي عمليات بيت‌المقدس، نخست‌وزير اسرائيل «بگين» گفت: «اگر نيروهاي ايران از دجله عبور كنند، ما با آن‌ها مقابله خواهيم كرد» و حقيقتاً نگران بودند كه اين قدرت، سرزمين عراق را در هم كوبد و به‌طرف قدس حركت كند.

 

 

 

 

با اين توضيحات هيچ ترديدي در ذهن آن‌ها نماند. در آخر جلسه وابسته نظامي ايتاليا به گمانم كه ارشد آن‌ها بود يك سؤالي مطرح كرد و پرسيد كه شما در اين جلسه براي ما از دو عمليات حرف زديد و با آمار و ارقام ثابت كرديد كه دو سپاه ارتش عراق را متلاشي كرده‌ايد و نزديك چهل‌هزار نفر اسير گرفتيد. همين مقدار هم كشته و مجروح كرديد. (برادران مي‌دانند كه در همان موقع، ارتش عراق داراي چهار سپاه بود و عمده ارتش عراق همان سپاه دوم بود و سپاه چهارم غرب كرخه و سپاه سوم در شرق بصره و سپاه يكم فقط يك لشكر پياده داشت در اطراف كركوك) ايشان گفت شما دو سپاه را نابود و متلاشي كرديد، صد دستگاه تانك منهدم كرديد و همين ميزان تانك، نفربر و خودرو به غنيمت گرفته شد پس چرا جنگ به پايان نرسيد؟

 

 

 

 

 

 

 

 

ارتش عراق در تمام سطوح، هم در سطح استراتژيك و تاكتيك و هم در سطح عمليات، غافلگير شد و تا آخر هم نتوانست تاكتيك ما را بفهمد؛ بنابراين روندي كه با مقاومت در برابر ارتش عراق در حمله به ايران شكل‌گرفته بود، اين جريان جديد فرصت پيدا كرد و مجال يافت، رشد و بسط پيدا كرد و اين پيروزي، حاصل شكل‌گيري و تكامل همان قدرت دفاعي جديد بود. ماهيت اين پيروزي‌ها، ريسك فرماندهي، روش دست‌يابي به پيروزي‌ها، فرماندهي و كنترل، ابتكار عمل و خلاقيت، هدايت نيروها در شب، آموزش حين جنگ و تدبيرهاي عالي فرماندهان در همه ابعاد نيروي انساني، لجستيك، اطلاعات و بسياري از موضوعات ديگر، بايد بررسي شود تا اهميت اين موضوع روشن شود.

 

 

به‌عنوان‌مثال شما برگرديد به شب عمليات بيت‌المقدس ببينيد كدام‌يك از شما جرئت دارد دوسوم نيروهاي خود را از رودخانه كارون عبور دهد و اگر نشد چه؟ شما تصميم گرفته‌ايد دوسوم اين قوا را از رودخانه عبور دهيد و يك منطقه به اين بزرگي را تصرف كنيد، اين خيلي ريسك مي‌خواهد اين خيلي قدرت و دل‌بزرگي مي‌خواهد. اين‌ها بايد بررسي شود تا ابعاد اين عمليات‌ها مثل فتح خرمشهر معلوم شود.

 

 

ماهیت این پیروزی و تحول بزرگی که در ابعاد سیاسی و نظامی ایجاد کرد هنوز روشن نیست و ناشناخته مانده است و ما بیشتر در ایام سوم خرداد تبلیغات می‌کنیم. دشمنان به اعتقاد من درک بهتری از آزادسازی خرمشهر دارند. آن‌ها فهمیدند چه شد و چه اتفاق مهمی رخ داد. نکته مهم بعدی این است که ما بیاییم به‌جای مناقشه درباره نقش نیروهای ارتش یا سپاه در جنگ، این تفکر را موردتوجه قرار دهیم که پیروزی چگونه حاصل شد؟ این تفکر جدید نظامی، فقط متعلق به سپاه یا ارتش نیست؛ متعلق به همه است. درعین‌حال ما نباید بگوییم اتفاقی نیفتاده بلکه یک‌روند طبیعی بوده است.

 

نکته آخر این است که ما همیشه با وجه اثباتی می‌آییم خرمشهر را موردبررسی قرار می‌دهیم. یک‌بار این سؤال پرسش را از خودمان بپرسیم که اگر نمی‌توانستیم خرمشهر را متکی بر قدرت نظامی آزاد کنیم، جنگ چه سرانجامی پیدا می‌کرد؟ بیاییم یک‌بار این‌طور بررسی کنیم، آن موقع اهمیت فتح خرمشهر معلوم می‌شود. حقیقت این عملیات روشن می‌شود و وزن این فتح معلوم خواهد شد.

 

شما فکر می‌کنید دشمن قبل از تهاجم ما می‌آمد به تمام حاشیه غربی رودخانه کارون می‌چسبید، یعنی مثل گوشه شمال شرق خرمشهر؛ آیا ما می‌توانستیم به این راحتی عبور کنیم؟ یا این‌که از خرمشهر عقب‌نشینی می‌کرد. یکی از نگرانی‌های آقا محسن در مرحله سوم عملیات بیت‌المقدس این بود که نکند ارتش عراق خرمشهر را رها کند و ما برویم در خرمشهر بدون کوبیدن دشمن و شکست او؟

 

این، یکی از نگرانی‌ها بود و یا قطعنامه‌ای نوشته می‌شد مثل قطع‌نامه‌ای که در 48 ساعت قبل از عملیات رمضان به نام 514 نوشته شد و به تصویب رسید. در این قطعنامه است که آتش‌بس و خاتمه فوری عملیات‌ها و عقب‌نشینی نیروها آمده است کنید این قطعنامه مثلاً 5 اردیبهشت نوشته می‌شد و عراق هم عقب‌نشینی می‌کرد؛ یا فکر کنید عملیات بیت‌المقدس مثل عملیات رمضان می‌شد؛ ما عملیات می‌کردیم ولی فتحی در کار نبود و موفق نمی‌شدیم دشمن را شکست دهیم؛ در این صورت چه می‌شد؟

 

بنابراین از این زاویه اگر ما عملیات بیت‌المقدس را موردبحث قرار دهیم، اهمیت فتح خرمشهر برای ما روشن می‌شود و اما چند کلمه در مورد عملیات بیت‌المقدس هم‌عرض کنم: ما شرایط دشواری داشتیم. کسی تصور نکند ما شرایط آسانی داشتیم، خیلی دشوار بود و در اضطراب بودیم. دشمن هیچ کمبودی به لحاظ نفرات و تجهیزات نداشت، احساس هم می‌کردیم حمله به این دشمن خیلی دشوار و سخت است و حتی احتمال شکست هم می‌دادیم. نقطه قوت ما، فرماندهان و رزمندگان ما بودند. انسان‌هایی صادق، باایمان و بادل‌ها و روح‌های بزرگ، شجاع، باتدبیر، هوشمند و به خدا امیدوار. من شهادت می‌دهم والله فرماندهان ما نه ماجراجو بودند و نه توهم داشتند و نه این‌که بدون کار و بررسی و طراحی و شناسایی عمیق و بحث‌های فراوان و تفکر، همین‌طوری، خشک‌وخالی توکل بر خدا کنند.

 

 

اگر فرصت باشد من سیر کامل را شرح بدهم، معلوم می‌شود. برای این دو عملیات فتح‌المبین و بیت‌المقدس ماه‌ها کار صورت گرفت چون دشمن هیچ کمبودی نداشت و همه تجهیزات را داشت و ما فکر می‌کردیم حمله به دشمن خیلی دشوار و سخت است. اولین جلسه را با برادران ارتش در تاریخ 61/1/10  گرفتیم بعد از عملیات فتح‌المبین و بلافاصله آماده شدیم برای عملیات بعدی. من حساب کردم حداقل 200 نفر روزی 15 ساعت کار در حدود یک ماه می‌کردند. این را حساب کنیم، کار بسیار سنگین بود. وسعتی که ما می‌خواستیم عملیات بکنیم 30 برابر عملیات ثامن‌الائمه 10 برابر عملیات طریق‌القدس و بیش از نیمی از سرزمین لبنان بود.

 

ما حدود 6 هزار کیلومترمربع عملیات کردیم و شما از هرجایی که می‌خواستید عملیات بکنید باید از رودخانه عبور کنید. در شمال، رودخانه کرخه و در شرق، رودخانه کارون و در جنوب، رودخانه اروند بود و آن‌طرف هم هور الهویزه بود؛ یعنی محصور بود بین این آب‌ها و به مدت 22 ماه زمان در اختیار دشمن بود و در حد کافی میدان مین و استحکامات و سنگر درست کرده بود و این موانع طبیعی هم موانع غیرقابل‌عبور بودند و ما باید از تمام موانع طبیعی و مصنوعی عبور می‌کردیم. طرح‌ریزی عملیات، یک کار بسیار مهمی بود و ما با برادران ارتش در تمام امور هماهنگی داشتیم، اما در بحث طرح‌ریزی، جداگانه عمل می‌کردیم.

 

 

 

آنجا در انتخاب راهکار اختلاف بسیار شدید داشتیم یکی از راهکارها این بود که متکی بر معبر زمین استفاده کنیم همان جاده اهواز به خرمشهر و باید 120 کیلومتر می‌رفتیم تا برسیم به خرمشهر. راهکار دوم مثل عملیات هویزه بود؛ هم از زمین و هم از رودخانه عبور کنیم. در راهکار سوم عبور از رودخانه کارون با حداکثر قوا بود که موردتوجه قرار گرفت. دشمن دو آرایش داشت. یک آرایش عمومی و یکی هم خاص خرمشهر داشت و یک عمده قوایی در جنوب کرخه کور داشت و یک عمده قوایی هم در درون شهر خرمشهر یعنی یک آرایش خاص در شهر خرمشهر و حتی شمال خرمشهر را کانال زده بود که اگر قوای ایران آمدند، لااقل از طرف شمال به‌آسانی وارد خرمشهر نشوند و نقطه‌ضعف دشمن همین مقابل «هالوب» و «دارخوین» در غرب کارون بود.

 

آقای رضایی همیشه با یک آنتن یک دایره مجازی روی نقشه می‌کشید و می‌گفت: «اینجا قلب منطقه است، اگر به اینجا دست پیدا کردیم، موفق می‌شویم». این دایره از گوشه کوشک بود تا ایستگاه حسینیه و تا مرز و یک دایره‌ای به وسعت 500 کیلومترمربع و می‌گفت: «اگر ما اینجا را از دشمن بگیریم و به این منطقه برسیم، موقعیت دشمن به خطر می‌افتد و چهار خطر احساس می‌کند احساس می‌کند که لشکر 5 و 6 محاصره می‌شوند، نشوه و بصره درخطر قرار می‌گیرد و چهارم: تصرف خرمشهر را احساس می‌کند و بین این چهار ابهام و تردید، سردرگم می‌شود».

 

موضوع دوم که بسیار بحث‌انگیز بود. سرپل گیری بود آیا ما باید یک سرپل کوچک بگیریم یا بزرگ؟ حالا که راهکار عبور از کارون تثبیت شد یک عده می‌گفتند: «سرپل کوچک بگیریم.» می‌گفتیم: «چرا؟» می‌گفتند: «برای این‌که ما یک‌دفعه نمی‌توانیم یک خیز بلند برداریم و یکباره از کارون به جاده، یعنی 25 کیلومتر پیش برویم»

 

عمده قوای ما هم پیاده بود؛ نه اینکه تانک و نفربر نداشتیم، چون ما گردان تانکمان نسبت به عراق بسیار کمتر بود. استعداد گردان تانک ما در ارتش بین 17 تا 20 دستگاه بود آن‌هم در بهمن‌ماه سال 60 نه سال 61، درحالی‌که گردان تانک عراق 43 دستگاه بود و به دلیل این کمک‌های خارجی، همیشه کامل بود.

 

تأکید فرماندهان این بود که منطقه سرپل وسیع و بزرگ باید تصرف شود و سرزمین 800 کیلومترمربعی را تصرف کنیم. بنابراین، معنای مانور نظامی ما در عملیات بیت‌المقدس و انتخاب راهکار عبور از کارون با استفاده از دو قرارگاه فتح و نصر (عمده قوا)، یعنی پرهیز از نقاط قوت و زدن به نقطه آسیب‌پذیر و ضعف دشمن بود. این دکترین عملیاتی ما بود که 8 سال عمل کردیم. حالا دوستان ما در ستاد مشترک سپاه آمده‌اند این را در زرورق پیچیده‌اند و نامی عاریه‌ای و تقلیدی و ترجمه یک لغت لاتینی را بر روی این دکترین ما گذاشته‌اند بنام «دکترین نامتقارن» که ترجمه لغت «اسه متریک» است. می‌گوییم معنی این نامتقارن چیست؟ میگویند پرهیز از نقاط قوت دشمن و حمله به نقاط ضعف و آسیب‌پذیر دشمن. می‌گوییم این‌که همان دکترین عملیاتی ما در طی 8 سال جنگ است. البته جمله اضافه‌ای هم می‌گویند، پرهیز از قرینه‌سازی که در ذات همان جمله اول است.

 

 

 

عملیات ثبت شد و ما با قرارگاه‌های متعددی که درست کرده بودیم، حمله کردیم؛ با قرارگاه‌های فتح، نصر و قدس. نیروی زمینی ارتش، 3 لشکر و 5 تیپ شامل 60 گردان و نیروهای سپاه، 14 تیپ بودند شامل 120 گردان. بحث تجهیزات ارتش بحث جداگانه‌ای است که باید موردتوجه قرار گیرد و تجهیزات ارتش کمک فوق‌العاده‌ای به ما کرد از قبیل توپخانه، خمپاره 120 م‌م، کاتیوشا و غیره و هوانیروز که از امکانات خوبی برخوردار بود شامل 24 فروند کبری، 22 فروند 214، 15 فروند شنوک و نیروی هوایی ارتش که برای روز اول عملیات و پدافند هوایی ارتش و ترابری هواپیماها در عقب جبهه روزی 20 سورتی پرواز می‌کرد و روزهای بعد 6 سورتی پشتیبانی می‌کرد و جهاد سازندگی که بیشتر از ما و ارتش، ماشین‌آلات مهندسی کمک کرد و بیشتر از سپاه، وسایل و امکانات در میدان جنگ آورده بود. ارتش 36 دستگاه ماشین‌آلات داشت، سپاه 60  دستگاه و جهاد سازندگی90 الی 100 دستگاه به میدان آورده بود.

 

در مقابل، لشکرهای بسیار زیادی از دشمن سر راه ما بود: لشکر 5 و 6 و 15 و 11 در خط درگیر بودند. لشکرهای احتیاط شامل 3 و 12 و 7 و 9 و تیپ 10 زرهی گارد، به همراه 15 تیپ (از قبیل 31، 32، 605، 417، 109، 601 و ...). دشمن 41 گردان تانک داشت و هر گردان 43 تانک در اختیار داشت معادل 1400 تانک بود. 38 گردان مکانیزه داشت قریب 1300 دستگاه گه سرجمع 2700 دستگاه تانک و نفربر داشت و40 گردان پیاده با پشتیبانی هواپیما و هلیکوپتر. 30 گردان توپخانه داشت معادل 500 قبضه.

 

با این توضیحات حمله برای ما بسیار دشوار بود. خود پیچیدگی رودخانه کارون بحث زیادی دارد: فقدان آموزش و تجربه برای یگان‌های عبور کننده ما از رودخانه. بحث این بود که 4 تا 5 لشکر را عبور دهیم که حداقل نیاز به 6 تا 7 پل داشت درحالی‌که تعداد پل ما 3 عدد بود. محدودیت در زمینه امکانات عبور و امکانات مهندسی و تأمین، هوشیاری دشمن، نداشتن عارضه بین رودخانه تا جاده، همه این‌ها برای ما یک مشکل بود.

 

همچنین  دشمن از مکان عملیات اطلاع داشت و می‌دانست ما می‌خواهیم در این منطقه عملیات کنیم زیرا این آخرین عملیات برای تصرف باقیمانده مناطق اشغالی در خوزستان بود.ما با بهترین درک و فهم، مانور عملیات را انجام دادیم و ویژگی‌های عملیات ما؛ غافلگیری در تاکتیک، تهاجم به جناح دشمن و نقطه‌ضعف دشمن از طریق عبور از کارون، شناسایی دقیق و برآورد صحیح از توان و استعداد دشمن و طرح‌ریزی عالی بود.

 

عملیات ساعت 12/5 شب و در روز دهم اردیبهشت سال 61 با رمز یا علی بن ابیطالب آغاز شد.مرحله اول را ما به‌سرعت عمل کردیم و رسیدیم به جاده اهواز- خرمشهر و توانستیم بین 30 تا 35 کیلومتر از جاده را تصرف کنیم. شب دوم و شب سوم با یک تلاش فراوان توانستیم اهداف باقیمانده را تصرف کنیم.

 

مرحله دوم را 17 اردیبهشت آغاز کردیم و رسیدیم به مرز، فرمانده یگان‌های قرارگاه فتح از طرف ارتش، شهید نیاکی بود و از طرف سپاه، من فرمانده بودم و یگان‌های تحت امر سپاه در قرارگاه فتح، شامل تیپ 25 کربلا به فرماندهی مرتضی قربانی بود و تیپ 8 نجف به فرماندهی شهید احمد کاظمی و تیپ 14 امام حسین به فرماندهی شهید حسین خرازی.

 

 

به‌هرحال وقتی رسیدم پیش احمد کاظمی، ایشان با سرعت دستور داد خاک‌ریزی عمود بر مرز رو به جنوب بزنند و برادران جهاد سازندگی یک خاک‌ریز عصا شکل زدند و احمد با بلندگو دستی فریاد می‌زد و بچه‌های تیپ را پشت خاک‌ریز کشاند. یک برادر استوار ارتشی هم موشک تاوی داشت آورد به کمک. تانک‌های دشمن رسیدند به خاک‌ریز ما و بچه‌ها با آر.پی.جی و تاو حمله کردند و 10، 15 تانک زدند و دشمن از حرکت ایستاد و قرارگاه نصر نیز شب و روز بعد منطقه را ترمیم کرد و موضع ازدست‌رفته را پس گرفت.

 

مرحله سوم را ما با تأخیر شروع کردیم و ما 13 روز ماندیم و می‌اندیشیدیم که چه کاری انجام دهیم و بحران کشف راهکار داشتیم. آیا از حاشیه کارون برویم؟ آیا از دروازه خرمشهر وارد شهر بشویم؟ آیا مجدداً تاکتیک شلمچه را انجام دهیم؟در آخر به این نتیجه رسیدیم که کل مانور را تمرکز دهیم بین جاده و مرز و کمبود نیرو هم داشتیم. به قرارگاه فجر هم گفتیم شما یک قرارگاه کوچک درست کنید. دو تیپ آمد از لشکر 77 و آمدیم یک قرارگاه درست کردیم بین فتح و فجر و دیگر لشکر 92 با ما نبود. چون منطقه قرارگاه فتح در مرز را به او واگذار کردیم.

 

 

روز 2 خرداد حمله صورت گرفت و من از 10 صبح یادم است که تماس گرفتیم با شهید احمد کاظمی و به ما گفتند خرمشهر آزاد شد و به آقای رضایی بگویید و من رفتم پیش احمد کاظمی همان ساعت 10 صبح در خرمشهر و رفتیم داخل خانه‌ها و دیدیم دشمن از آنجا رفته است و گروه‌ گروه در حال تسلیم شدن هستند و ساعت 3/5 بعدازظهر این پیروزی اعلام شد.

 

منبع: پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی