تاثیر اینترنت بر مدل کسب و کار ها

در این مطلب قصد داریم به معرفی برخی از مدل‌های کسب و کار که به کمک اینترنت به وجود آمده‌اند بپردازیم تا با الگو گرفتن از آن‌ها بتوانید کسب‌وکار خود را به کمک فضای آنلاین دچار تحول نمایید. البته اگر با معنی و مفهوم Business Model ( مدل کسب و کار) آشنایی ندارید هیچ جای نگرانی وجود ندارد زیرا نه تنها در این مطلب به معرفی مفهوم اینترنت و مدل کسب وکار خواهیم پرداخت بلکه شما را برای مطالعه و آموزش بیشتر به مطالبی جامع‌تر ارجاع خواهیم داد.

اینترنت چیست؟

اینترنت بستری است که به کمک آن کامپیوترها و سایر وسایل الکترونیکی موجود در سطح جهان به هم متصل شده تا به تبادل اطلاعات با همدیگر بپردازند. قبل از ایجاد شبکه جهانی اینترنت، تبادل اطلاعات تنها میان شبکه‌های محلی ممکن بود. یعنی کامپیوترهای موجود در یک مؤسسه یا سازمان به همدیگر متصل می‌شدند تا بتوانند اطلاعات را از همدیگر دریافت نمایند.

درواقع از انتقال پیام با دود یا کبوترهای نامه‌رسان که بگذریم! نیاز بشر به ارتباط از راه دور با پیشرفت تکنولوژی کم‌کم با تلگراف (برای انتقال پیام متنی)، تلفن (برای انتقال پیام صوتی) و فکس (برای انتقال پیام متنی و تصویری) برطرف شد.

با روی کار آمدن کامپیوترهای الکترونیکی نیاز به ارتباط این کامپیوترها با هم نیز وجود داشت. فرض کنید اطلاعات یک تحقیق باید به‌صورت دستی و مجدد وارد یک کامپیوتر می‌شد یا به روش‌های سنتی امکان انتقال سریع برخی فایل‌های کامپیوتری وجود نداشت. پس درنتیجه چندین کامپیوتر باید به هم متصل می‌شدند تا بتوانند اطلاعات را برای همدیگر ارسال و یا دریافت کنند. (در اصطلاح شبکه بشوند).این نیاز باعث به وجود آمدن تعداد زیادی از شبکه‌های کامپیوتری محلی (Local Networks) شد. یعنی هر مؤسسه در یک گوشه جهان دارای کامپیوترهایی بود که می‌توانستند به‌صورت مستقل به انتقال اطلاعات باهم بپردازند.

حال یک چالش جدید وجود داشت: اگر ارتباط این شبکه‌های محلی باهم برقرار می‌شد یک تحول بزرگ در ارتباطات شکل می‌گرفت. یعنی کامپیوترهای مؤسسات و دانشگاه‌های مختلف در سراسر جهان که جداگانه شبکه شده بودند به هم متصل می‌شدند و به تبادل اطلاعات می‌پرداختند .
این شبکه فراگیر جهانی تشکیل‌شده از شبکه‌های محلی که همگی به هم متصل هستند و می‌توانند به انتقال اطلاعات بپردازند اینترنت نام دارد. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری درباره اینترنت کسب کنید توصیه می‌کنم مقاله اینترنت چیست را در آکادمی بهمنی مطالعه فرمایید.

مدل کسب و کار چیست؟

مدل کسب و کار یک طرح کلی است که اجزای مختلف سیستم کسب‌وکار شما برای رسیدن به درآمد را مشخص می‌کند. شما با یک بیزینس مدل می‌توانید با یک نگاه سیستم کسب‌وکار خود، جریان‌های درآمدی، فعالیت‌ها و منابع اصلی، مخارج و همچنین روش‌های خلق، تحویل و دریافت ارزش در کسب‌وکارتان را مشخص نمایید.

پس بهتر است ابتدا مفهوم سیستم را یادآوری کنم:

“سیستم یا سامانه مجموعه‌ای از اجزا است که برای رسیدن به یک هدف مشترک با همدیگر تعامل کرده و بر هم اثر می‌گذارند.”

وقتی می‌گوییم مدل کسب و کار یک طرح کلی و سیستم کسب‌وکار شما برای سود‌دهی است پس یعنی شما باید عوامل مختلفی که بر درآمد و سود کسب‌وکار شما اثر می‌گذارد را مشخص نمایید. همچنین واجب است که به هر کدام از عوامل به چشم یک جز از سیستم نگاه کرده و آن‌ها را مستقل از هم نگاه نکنید.

این عوامل تأثیرگذار بر سود‌دهی کسب‌وکار به 9 فاکتور تقسیم شده‌اند که در قالب یک صفحه (تابلو) به نام بوم مدل کسب‌وکار نمایش داده می‌شوند. این 9 عامل عبارت‌اند از:

•     مشتری
•     ارزش پیشنهادی
•   کانال‌های ارتباطی ، توزیع و فروش
•     رابطه با مشتری
•     جریان‌های درآمدی
•     منابع کلیدی
•     فعالیت‌های کلیدی
•     مشارکت‌های کلیدی
•     ساختار هزینه‌ها

اینترنت بر مدل کسب و کارها چه تاثیری گذاشت؟

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردم تا قبل از به وجود آمدن اینترنت اکثر کسب و کارها از مدل آجر و ملات (Brick-and-Mortar) استفاده می‌کردند. آجر و ملات مدل کسب و کارهای سنتی است که در آن خرده‌فروشان ، عمده فروشان و تولید کنندگان به شکل مستقیم و حضوری در مغازه، دفتر یا انبار خود با مشتریان در ارتباط هستند.

اما با گسترش اینترنت کسب وکارها شروع به استفاده از این فناوری در 9 جز سیستم کسب و کار خود نمودند.

• کسب و کارها به دنبال مشتریان جدید در فضای آنلاین گشتند. ( دیگر کسب وکارها برای فروش محصولات محدود به زمان و مکان نیستند)
• بسیاری از کسب و کارها بستر اینترنت را برای ادامه فعالیت برگزیدند. ( برای مثال به خاطر اهمیت انتشار سریع اخبار و هزینه‌ بالای چاپ، اکثر روزنامه‌ها و مجلات به شکل خبرگزاری‌ها و مجله‌های آنلاین درآمدند.)
• سعی کردند از طریق فضای اینترنت ارزش پیشنهادی جدیدی خلق کنند. (برای مثال ثبت سفارش اینترنتی کالاهای سوپر مارکتی بدون نیاز به خروج از منزل)
• رابطه با مشتریان خود را از طریق شبکه‌های اجتماعی در پیش گرفتند. (ارتباط کسب‌وکار و مشتریان دوطرفه و تعاملی شده و مشتریان می‌توانند نظر خود را درباره محصولات مختلف از طریق شبکه‌های اجتماعی بیان کنند.)
• در کنار فروش حضوری و آفلاین خود فروش اینترنتی را راه‌اندازی کردند تا جریان‌های درآمدی جدیدی به کسب و کار خود اضافه نمایند.
• به کمک اینترنت در ساختار هزینه‌های آنها صرفه‌جویی شد. ( ساخت یک فروشگاه اینترنتی بسیار کم هزینه‌تر از اجاره مغازه، دکوراسیون و نیروی انسانی است.)
• بسیاری از فعالیت‌های اصلی کسب و کارها به کمک اینترنت تسهیل و تسریع شد. ( برای مثال بخش تحقیق و توسعه شرکت‌ها و کارخانه‌ها کاملاً وابسته به اینترنت است.)
•  مفاهیم و مشاغل جدیدی به وجود آمدند که قبل از ابداع اینترنت وجود خارجی نداشتند. (دیجیتال مارکتینگ ، سئو ، اینفلوئنسر ، بلاگر و ...)

برخی از مدل های کسب و کار که به واسطه اینترنت به وجود آمده‌اند چه هستند؟

• ای کامرس (Ecommerce) :

ارتقایی بر مدل سنتی آجر و ملات از حضوری به آنلاین است. در این مدل، کسب ‌و ‌کار ها محصول خود را به شکل آنلاین به فروش می‌رسانند. حالا می‌تواند با راه‌اندازی یک فروشگاه اینترنتی باشد یا یک سیستم ثبت سفارش آنلاین. خوبی این روش این است که مشتریانی که دسترسی حضوری به شما ندارند قادر خواهند بود از شما خرید انجام دهند.

• بازار آنلاین (Online Marketplace) :

بازار آنلاین فروشندگان مختلف را در یک محیط آنلاین گرد هم جمع می‌کند تا آن‌ها محصول یا خدماتی مشابه را با قیمتی رقابتی به مشتریان ارائه کنند. مشتریان به خاطر اعتمادی که به مارکت پلیس اصلی دارند به فروشندگان آن هم اعتماد می‌کنند. مارکت پلیس خدماتی مثل پشتیبانی مشتریان، ارسال و تحویل کالا، اطمینان از اصلی بودن کالا و … را بر عهده می‌گیرد و به‌ازای آن از فروشندگان کمیسیون دریافت می‌کند. مثل دیجی‌کالا، آمازون، …

• سطح دسترسی (Touch Level) :

در مدل با دسترسی زیاد نیاز به تعاملات و تماس‌های انسانی بالا برای فروش یک محصول یا خدمت است و رابطه مشتری و خریدار با همدیگر بسیار روی فروش نهایی تأثیر می‌گذارد. برای مثال آرایشگاه‌ها، بنگاه‌های مشاوره، فروش محصولات بسیار گران‌قیمت، … نیازمند این مدل هستند.

در مدل با دسترسی کم شما از هزینه‌های نیروی انسانی کم کرده و روی بهبود تکنولوژی و تجربه خرید مشتری سرمایه‌گذاری می‌کنید. برای مثال آمازون سوپر مارکت‌های حضوری و بدون فروشنده را طراحی کرده که دارای سبد خرید هوشمند است و بدون نیاز به ایستادن در صف خرید قیمت کالاها محاسبه و از حساب شما کم می‌شود.

• اجاره خدمت  :

در این مدل شما نرم‌افزار (SAAS) ، سخت افزار (IAAS) یا پلتفرم (PAAS) خود را در اختیار مصرف کننده قرار می‌دهید و در ازای آن هزینه دریافت می‌کنید. اکثر نرم‌افزارهای تحت وب مثل نرم افزارهای آنلاین حسابداری ، CRM یا حتی نرم افزارهای جذب فالوور شبکه‌های اجتماعی از این نوع مدل استفاده می‌کنند.

• درخواست سریع (On-Demand) :

در این مدل معمولاً مشتری درخواست خود را در یک اپلیکیشن موبایل مطرح می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن به نیاز او پاسخ داده شود. برای مثال سرویس‌های درخواست تاکسی آنلاین، خدمات باربری و پست، … از این مدل استفاده می‌کنند.

• باشگاه یا انجمن محور (User Community) :

در این مدل افراد برای عضویت در یک انجمن و استفاده از ارزش‌ها و امکانات آن حق عضویت پرداخت می‌کنند. این مدل می‌تواند مکملی بر مدل اصلی کسب‌وکار باشد. برای مثال در سایت دیجی کالا دو سرویس دیجی کلاب و دیجی پلاس وجود دارد:

• دیجی کلاب : امتیازات و تخفیف‌هایی را به مشتریان فعلی دیجی کالا می‌دهد. (بدون پرداخت حق عضویت)
• دیجی پلاس : پیشنهادات ویژه‌تر و ارسال سریع‌تر و رایگان را به اعضا ارائه می‌دهد. (با پرداخت حق عضویت)

نتیجه گیری

با توجه به تغییر الگوی خرید مردم و کاربران بسیاری که بیشتر وقت خود را در فضای آنلاین سپری می‌کنند؛ بسیار ضروری است که مدل کسب و کار ما نیز به روز شده تا هم بهتر بتوانیم به مشتریان خود خدمت نماییم و هم بتوانیم کسب و کار خود را در برابر رکود یا تورم یا بلایایی همچون کرونا واکسینه کنیم. اگر نیازمند آموزش‌های بیشتر در زمینه رشد آنلاین کسب و کار هستید توصیه می‌کنم حتماً آموزش‌های رایگان موجود در این زمینه را در آکادمی بهمنی دنبال نمایید.