از بنزین 1500 تومانی دولت تا تثبیت بنزین 1000 تومانی کمیسیون تلفیق / راه حل درست در تعیین قیمت بنزین چیست؟

گروه اقتصاد – رجانیوز: تاکنون سه سناریو برای قیمت بنزین در سال آینده پیشنهاد شده است. افزایش قیمت بنزین به 1500 تومان برای همه مردم از سوی دولت، ثابت ماندن قیمت بنزین از سوی کمیسیون تلفیق و افزایش قیمت بنزین برای پر مصرف ها از سوی چند تن از نمایندگان مجلس و مرکز پژوهش های مجلس. با این حال آیا این پیشنهادات کارآمد هستند؟ راه حل درست در سیاست های تعیین قیمت حامل های انرژی چیست؟ در این گزارش تلاش شده تا به این سوالات پاسخ داده شود.

به گزارش رجانیوز؛ تاکنون قیمت بنزین یکی از پر بحث ترین محورهای بودجه 97 بود. دولت بنا داشت با افزایش 500 تومانی قیمت بنزین، گامی بلند برای کسب درآمد 17 هزار و 400 میلیارد تومانی بر دارد اما پس از اعتراضات مردمی، از موضع خویش عقب نشینی کرد. کمیسیون تلفیق مجلس هم که با همراهی دولت و نمایندگان مردم تشکیل می شود، با این بخش از لایحه بودجه مخالفت کرد تا نرخ حامل های انرژی از جمله بنزین در سال آینده افزایش نیابد و بنزین با همان قیمت هزار تومانی به فروش رسد.

کلیات لایحه بودجه روز گذشته در صحن علنی مجلس رد شد و به کمیسیون تلفیق تا روز چهارشنبه برای اصلاح متن لایحه فرصت داده شد و این فرصت، غنیمتی است برای بازنگری در تصمیم در خصوص قیمت حامل های انرژی و دیگر نواقص.

روز قبل محمد باقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه در پاسخ به سوال عیارآنلاین در خصوص قیمت حامل های انرژی گفت: در خصوص افزایش قیمت بنزین، پیشنهادهایی از جمله دریافت عوارض از پرمصرف‌ها در مجلس توسط برخی نمایندگان مطرح شده است و من هم از آن با خبر هستم و یکشنبه (امروز) در مجلس درباره آن تصمیم گیری خواهد شد.

با این وجود سوالی که مطرح می شود این است که تصمیم صحیح در خصوص حامل های انرژی چیست؟ در ادامه به پاسخ به این سوال می پردازیم:

متوسط قیمت بنزین در سال جاری پلت خلیج فارس به ازای هر لیتر 0.43 دلار بوده که با احتساب دلار 3500 تومانی بودجه 97، دولت برای هر لیتر بنزین بدون احتساب هزینه حمل، 1505 تومان پول پرداخت خواهد کرد. با توجه به روند کنونی میزان تولید و مصرف بنزین در داخل کشور، شاهد اختلاف 15 میلیون لیتری بنزین در کشور هستیم که با فرض ثابت ماندن این رقم در سال آینده، دولت برای سال آینده با ثابت ماندن قیمت بنزین می بایست بیش از 8 هزار میلیارد تومان یارانه بنزین پرداخت کند و از آنجا که دولت بنا داشت آن 17 هزار و 400 میلیارد تومان درآمد ناشی از افزایش 500 تومانی بنزین را خرج ایجاد اشتغال نماید ( با توجه به تمامی نقدهایی که به دولت در خصوص نحوه ایجاد اشتغال وارد است)، شاهد یک گپ بزرگ خواهیم بود. نه تنها درآمدی برای دولت به وجود نمی آید بلکه باری بر آن تحمیل می گردد.

سناریوهای مطرح شده تاکنون افزایش قیمت بنزین برای همه مردم یا ثبات ماندن قیمت بنزین برای همه بوده که به غیر مورد فوق، شاهد دو مسئله دیگر خواهیم بود.

1- در صورتیکه قیمت بنزین برای همه مردم افزایش یابد، از آنجا که میزان یارانه نقدی در سال های گذشته متناسب با نرخ تورم افزایش نیافته است، افزایش قیمت بنزین اثرات منفی در افزایش هزینه خانوارها خواهد داشت و قشر کم درآمد و پرجمعیت کشور، تحمل توان آن را نخواهد داشت.

2- در صورت ثابت ماندن قیمت بنزین، از یک سو بر میزان هزینه های دولت افزوده خواهد شد و از سوی دیگر شاهد افزایش قاچاق سوخت خواهیم بود.

اما برای اینکه با دو گزینه موجود مواجه نباشیم، برخورد پلکانی با مصرف کنندگان بنزین است. نوبخت در صحبت های روز قبل خود، از بررسی این مسئله سخن گفت ولی آنچه به نظر می رسد، افزایش قیمت بنزین برای خودروهای پر مصرف است که مطمئنا اولین قربانیان آن، فعالان حوزه حمل و نقل درون و برون شهری خواهند بود. با این حال با اصلاحیه ای در این رویه تکراری، می توان از معایب آن کاست و بر حسن آن افزود.

در کشور دو گروه پر مصرف بنزین وجود دارد. گروه اول فعالین حوزه حمل و نقل درون و برون شهری و گروه دوم صاحبان خودروهای پر مصرف ( مانند شاسی بلندها) می باشند. گروه اول عمدتا در قشر ضعیف و متوسط جامعه قرار می گیرند و گروه دوم عمدتا در قشر غنی و پردرآمد. حال با این وصف آیا با افزایش نرخ قیمت بنزین برای پر مصرف ها، عدالت اقتصادی بر قرار می گردد؟

افزایش نرخ قیمت بنزین برای پر مصرف ها تا حدود زیادی با اقدام درستی که دولت برای حذف یارانه پردرآمدها ( با وجود تمامی نقدها در خصوص نحوه اجرا) در بودجه سال آینده تدارک دیده، تضاد دارد چرا که اگر ملاک افزایش قیمت بنزین میزان مصرف باشد، کمتر تاکسی ای را می توان پیدا کرد که در روز کمتر از 60 لیتر بنزین مصرف می کند. شاید دولت بتواند برای کسانی که به صورت رسمی در صنعت حمل و نقل فعالند، تدبیری بی اندیشد، اما تعداد افرادی که به صورت غیر رسمی اجبارا در این صنعت کسب روزی می کنند، میلیونی بوده و آسیب جدی به درآمد آنها وارد خواهد گردید.

با این وجود به نظر می رسد راه حل در سهمیه بندی بنزین و تعلق نگرفتن یارانه سوخت برای پر درآمدها باشد و دولت می تواند با دریافت حتی سود از فروش بنزین به خودروهای گران قیمت، در بدترین حالت ممکن، تراز عملیاتی خود را در فروش بنزین صفر نماید. البته این به معنای عدم ایجاد محدودیت برای مصرف سوخت نیست. بلکه دستان دولت را باز میگذارد تا سقف تعیینی مصرف سوخت برای خودروهای ارزان قیمت که عمدتا هم داخلی می باشند را افزایش دهد. با این کار هم قشر ضعیف جامعه آسیب نمی بیند و هم مسیر برای قاچاق سوخت ناهموار می شود.