سازمان اکو در يک نگاه

دهمين دوره از اجلاس سران اکو روز چهارشنبه 21 اسفند به طور رسمي در تهران برگزار مي شود و امروز نيز نشست وزراي خارجه کشورهاي عضو اکو در محل دفتر مطالعاتوزارت خارجه آغاز بکار کرد.

الف) سابقه

سازمان همکاري اقتصادي (اکو) در آغاز سازمان سه جانبه‌اي بود که ايران، پاکستان و ترکيه بنيانگذاران آن بودند. در واقع اين سازمان احيا شده سازمان همکاري منطقه‌اي براي عمران (آر سي دي) بود؛ که در سال 1343 تشکيل گرديد.
سه کشور بنيانگذار (آر سي دي) از نظر توسعه اقتصادي کم و بيش در سطح متوازني قرار داشتند و هر سه در شمار کشورهاي بلوک غرب محسوب مي‌گرديدند.
سران سه کشور در تيرماه سال 1343/1964 در استانبول بر همکاري منطقه‌اي به عنوان عامل رشد و توسعه ملي و تأمين صلح و آرامش و ثبات، تأکيد کردند و ارتباطات تاريخي و فرهنگي ملت هاي خود را سبب تحکيم اين همکاري دانستند.
پيمان ازمير که بيان کننده اهداف و انگيزه هاي اساسي بنيانگذاران سازمان همکاري عمران منطقه اي بود، در اسفند ماه 1355/1977 به تصويب رهبران سه کشور رسيد. در پيمان ياد شده، توسعه همکاري منطقه اي با توجه به پيوندهاي فرهنگي و تاريخي سه کشور مورد تأکيد قرار گرفت.
دولت هاي عضو آر.سي.دي گسترش بازرگاني در ميان خود، توسعه شرايط مساعد در هر يک از کشورهاي عضو براي رشد پايدار اقتصادي و تحکيم علايق و پيوندهاي فرهنگي و اجتماعي و کمک به رشد و توسعه تجارت منطقه‌اي را از اهداف اساسي خود دانستند.
از آنجا که اين سازمان برپايه سازمان سنتو شکل گرفته بود اساسا شاکله آن عمدتاً از ماهيتي سياسي برخوردار بود تا ماهيت اقتصادي و لذا در عمل به دليل جهت گيري هاي سياسي هر يک از کشورها که عمدتاً براساس منافع خاص خود حرکت مي کردند، نتوانست به اهداف اعلام شده دست يابد.
پيروزي انقلاب اسلامي ايران يکي از عوامل سستي در روند فعاليت سازمان همکاري عمران منطقه‌اي (آر.سي.دي) بود. پس از سال 1357 فعاليت در اين سازمان به حالت تعليق درآمد و در سال 1358 منحل گرديد. ولي پس از پنج سال، براساس سياست گسترش همکاريهاي منطقه اي و توسعه همکاري ميان کشورهاي همجوار، و با توجه به جنگ تحميلي و محاصره اقتصادي جمهوري اسلامي ايران، توسعه همکاريهاي منطقه اي بر پايه اصول سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در اولويت قرار گرفت و مجددا سازمان آر.سي.دي تحت عنوان سازمان همکاري اقتصادي، فعاليت خود را از 9 بهمن 1363 آغاز نمود. لکن تا خرداد ماه 1369 که پروتکل اصلاحي عهدنامه ازمير در اجلاس ويژه اسلام آباد به امضاي وزارت سه کشور رسيد، عملاً فعاليتي نداشت.
با فروپاشي نظام کمونيستي و استقلال جمهوري هاي شوروي، زمينه مناسب براي تغييرات گسترده در ابعاد منطقه‌اي و بين المللي فراهم گرديد. هر يک از جمهوري هاي تازه استقلال يافته براي استقرار حاکميت سياسي و حفظ موقعيت جديد خود فعاليت هايي را آغاز کردند و در کنار ايجاد و توسعه روابط دو جانبه، ورود به گروه بنديهاي جديدي که بعضا براساس علائق سياسي ـ اقتصادي و همچنين هويت فرهنگي، موقعيت جغرافيايي و شرايط حاکم منطقه اي و بين المللي شکل مي گرفت، را مد نظر قرار دادند. لذا کشورهاي مذکور علاقه مند به شرکت در سازمان همکاريهاي اقتصادي (اکو) گرديدند و متعاقب آن براساس تصويب شوراي وزيران در سال 1371 (1992) پنج کشور آسياي مرکزي به همراه آذربايجان و افغانستان به اکو پيوستند و بدين ترتيب اکو به يک سازمان منطقه اي با ده عضو تبديل گرديد.
در حال حاضر کشورهاي جمهوري اسلامي ايران، ترکيه، پاکسان، افغانستان، آذربايجان، تاجيکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقيزستان و ازبکستان عضو اين سازمان مي باشند.
ب) تشکيل سازمان همکاري اقتصادي (اکو)
براساس توافقهاي به عمل آمده در پيمان ازمير، ارکان زير، وظايف محول شده به سازمان همکاري اقتصادي را انجام خواهند داد.

*نشست سران

در اين نشست توصيه هاي لازم و مفيد از سوي بالاترين سطوح رهبري کشورهاي عضو به سازمان همکاري اقتصادي به عمل مي آيد. اين نشست تأکيد و تصديق مجددي بر اهداف و برنامه هاي سازمان همکاري اقتصادي مي باشد. زمان و مکان برگزاري نشست سران هر دو سال يک بار و تابع پيشنهاد و آمادگي کشورهاي عضو جهت ميزباني اجلاس مي باشد.
اولين اجلاس سران در تاريخ 28 و 29 بهمن ماه سال 1370 در تهران برگزار گرديد و تا کنون هشت اجلاس ديگر به ترتيب در شهرهاي استانبول (ترکيه)، اسلام آباد (پاکستان)، عشق آباد (ترکمنستان)، آلماتي (قزاقستان)، تهران (ايران)، استانبول (ترکيه)، دوشنبه (تاجيکستان) و باکو (آذربايجان) تشکيل گرديده است.

*شوراي وزيران (COUNCIL OF MINISTERS-COM)

شوراي وزيران رکن اصلي و تعيين کننده سياستها و تصميمات اکو مي باشد. اين شورا مرکب از وزراي امور خارجه کشورهاي عضو و يا نمايندگان ديگري با مقام وزارت از کشورهاي عضو مي باشد.
شوراي وزيران سالانه تشکيل جلسه داده و محل اجلاس مي تواند متناوبا در هر يک از کشورهاي عضو باشد. تا کنون 17 اجلاس شوراي وزيران برگزار شده است.

*شوراي نمايندگان دائم (COUNCIL of PERMANENT REPRESENTATIVES-CPR)

اين شورا متشکل از مدير کل مربوطه وزارت امور خارجه و روساي نمايندگان سياسي دولتهاي عضو در تهران مي باشد. در واقع اين شورا بازوي اجرائي شوراي وزيران بوده و جز در مواقع تشکيل جلسه شوراي وزيران، جانشين دائمي وزيران و از طرف آنها مسئول اجراي سياستها و تنظيم امور مي باشد. اين شورا به دفعات و هر زمان که لازم باشد، در تهران تشکيل جلسه مي دهد. رياست اين شورا هر شش ماه با يکي از دولتهاي عضو است. تا کنون 142 اجلاس شوراي نمايندگان دائم تشکيل گرديده است.

*شوراي برنامه ريزي منطقه اي (REGIONAL PLANNING COUNCIL-PRC)

اين شورا مرکب از روساي سازمانهاي برنامه و بودجه دولتهاي عضو و يا نمايندگان آنها با همان اختيارات مي باشد. اين شورا به منظور بررسي برنامه هاي اجرا شده از سوي سازمان و تحقق اهداف تعيين شده، حداقل سالي يک بار تشکيل جلسه مي دهد. نتيجه اين جلسه به صورت گزارشي از گذشته و ارزيابي عملکرد، تسليم شوراي وزيران مي گردد تا تصميم گيري مناسب به عمل آيد. تا کنون 19 اجلاس شوراي برنامه ريزي منطقه اي تشکيل گرديده است.

*نشست هاي مقدماتي فني و تخصصي

به منظور بررسي موضوعات گوناگون کميته هايي تشکيل گشته و گزارش آن ها جهت ملاحظه به شوراي برنامه ريزي منطقه اي ارائه مي گردد. در اين خصوص هفت نشست مقدماتي در رشته هاي ذيل تشکيل مي گردند.
حمل و نقل و ارتباطات، کشاورزي و صنعت، تجارت و سرمايه گذاري، انرژي، محيط زيست و معدن، مديريت توسعه پايدار و منابع انساني، تحقيقات اقتصادي و آمار و امور بين الملل

*دبيرخانه و دبيرکل سازمان همکاري اقتصادي (اکو)

مقر دبيرخانه سازمان همکاري اقتصادي (اکو) در تهران است. در رأس دبيرخانه يک دبيرکل قرار دارد که توسط دو معاون و شش مدير، 3 دستيار مدير، تعدادي کارشناس و پرسنل پشتيباني مساعدت مي گردد. تعداد فعلي کارمندان دبيرخانه نزديک به 60 نفر است که 35 درصد آنها در رده هاي مختلف از اتباع جمهوري اسلامي ايران هستند.
دبيرکل براساس معرفي يک دولت عضو توسط شوراي وزيران منصوب مي گردد و مدت تصدي او چهار سال مي باشد. در حال حاضر دبير کل از کشور پاکستان مي باشد. لکن دبيرکل بعدي از ميان کشورهاي عضو براساس حروف الفبا خواهد شد.
دبيرخانه جهت مخارج و هزينه هاي خود تابع يک بودجه مرکزي بوده و کارکنان آن کارمندان بين المللي تمام وقت محسوب مي گردند. انتصاب مديران و کارکنان دبيرخانه براساس ميزان و سهم هر يک از کشورهاي عضو مي باشد، وظايف دبيرخانه از اين قرار است:
ـ تهيه طرح و تنظيم برنامه فعاليتها به منظور تسليم به دولتهاي عضو
ـ حفظ تماس با حکومت دولتهاي عضو از طريق مجاري مقتضي به منظور پيگيري پيشرفت اجراي تصميمات شوراي وزيران و امور و موضوعات مرتبط با سازمان
ـ اقدام به عنوان مقام اطلاعاتي در خصوص فعاليت هاي اکو
ـ اقدام به عنوان مقام تمرکز بخش در مورد تمامي مسائل و موضوعات مربوط به اکو
ـ تهيه دقيق گزارش سالانه در مورد فعاليت هاي اکو
ـ حفظ تماس مستمر و نزديک با موسسات و سازمان هاي تخصصي اکو
ـ ارتباط با مجامع بين المللي و سازمان هاي منطقه اي که اهداف مشابه با اکو دارند
ـ تأمين تسهيلات اداري و اسنادي و تهيه پيش نويسها و گزارشها و اعلاميه هاي شوراها و کميته ها و ساير ارکان
ـ حفظ اسناد و مطالعات و گزارشهاي اکو
ـ ساير امور محوله از سوي شوراي وزيران
موسسات منطقه اي و کارگزاريهاي تخصصي اکو
جهت همکاري در زمينه هاي خاص، سازمانها و موسسات منطقه اي و کارگزاريهاي تخصصي ايجاد شده اند که تعداد و ماهيت آن ها مي تواند از سوي شوراي وزيران تغيير يابد، اين موسسات و کارگزاريها عبارت اند از:
ـ دانشکده بيمه اکو
ـ اتاق بازرگاني و صنايع اکو
ـ شرکت بيمه اتکائي اکو
ـ بانک توسعه و تجارت اکو
ـ کشتيراني اکو
ـ بنياد علمي اکو
ـ موسسه فرهنگي اکو
ـ موسسه آموزش عالي اکو
ج) اسناد پايه سازمان همکاري اقتصادي (اکو)
اسناد ذيل مبناي کار سازمان همکاري اقتصادي (اکو) مي باشد

*عهدنامه ازمير (Treaty of Izmir)، منشور سازمان

اين عهدنامه به عنوان سند بنيادين و موافقتنامه پايه اي سازمان همکاري اقتصادي (اکو) محسوب مي گردد. عهدنامه ازمير در سال 1977 ميلادي توسط سه کشور ايران، ترکيه و پاکستان امضا گرديد. (اين عهدنامه تا کنون سه بار اصلاح شده است اصلاح اول 1990، اصلاح دوم 1992 و اصلاح سوم در سال 1996 با نام عهدنامه جديد در چهارمين اجلاس سران اکو)
نهايتا در چهاردهم سپتامبر سال 1996، عهدنامه ازمير جديد در شهر ازمير ترکيه توسط هشت کشور عضو (کليه اعضا به جز افغانستان و ازبکستان) به امضا رسيد و از بيست و چهارم سپتامبر سال 2002 به اجرا گذاشته شده. ساير اسناد پايه اکو عبارت اند از:
سند چشم اندار (ECO Vision 2015)
استراتژي همکاري اقتصادي (Economic Cooperation Strategy)
روش اجراي پروژه ها (Functional Methodology)
آيين نامه اجرايي (Rules of Procedures)
مقررات مالي (Financial Regulations)
مقررات پرسنلي (Staff Regulations)
توسعه اقتصادي و اجتماعي هدف اصلي اکو مي باشد. به همين منظور علاوه بر عهدنامه ازمير که اساس، اصول و اهداف همکاري در اکو را تعيين مي نمايد. کشورهاي عضو در سالهاي اوليه گسترش اعضاي اکو، سه طرح اجرايي عمده را به تصويب رساند، که عبارت اند از: طرح عمل کويته، بيانيه استانبول و طرح کلي آلماتي. نهايتا مفاد اين طرحها در قالب دو سند؛ استراتژي همکاري اقتصادي و چشم انداز 2015 مورد تأييد و تأکيد قرار گرفتند.
د) موافقتنامه هاي سازمان همکاري اقتصادي (اکو)
در راستاي تحقق اهداف تعيين شده مهمترين اقداماتي که سازمان همکاري اقتصادي انجام داده است را مي توان به شرح ذيل خلاصه نمود:

*موافقتنامه ترانزيت تجاري (TTA)

اين موافقتنامه در پانزدهم مارس سال 1995 در اسلام آباد پاکستان توسط هشت کشور عضو (کليه اعضا به جز افغانستان و ازبکستان) به امضا رسيد و سپس از سوي مقامات امضا کننده تأييد و تصويب گرديد.
براساس بند ب ماده 14 موافقتنامه شصت روز پس از توديع سند تصويب شده موافقتنامه توسط سه کشور عضو، نزد دبيرخانه اکو، موافقتنامه مي بايستي اجرايي مي گرديد. لکن در نشست گروه کارشناسان ارشد در سپتامبر 2003 در شهر استانبول ترکيه، با توجه به تناقض موجود بين موافقتنامه ترانزيت (TTA) و موافقتنامه چارچوب ترانزيت تجاري (TTFA) تصميم گرفته شد که موافقتنامه چارچوب ترانزيت تجاري که نسبت به موافقتنامه تجاري متاخرتر بود اجرايي گردد و لذا موافقتنامه ترانزيت تجاري از دور خارج گرديد.

*موافقتنامه در ارتباط با رعايت شئون نمايندگان ملي سازمان همکاري اقتصادي (اکو) و کارکنان بين المللي سازمان

اين موافقتنامه در چهارچوب سپتامبر سال 1996 توسط کليه اعضا به امضا رسيد و سپس به تأييد و تصويب مقامات چهار کشور ترکيه، تاجيکستان، قزاقستان و جمهوري اسلامي ايران نيز رسيد.
زماني اين موافقتنامه کاملا اجرايي خواهد گرديد که به تأييد و تصويب مقامات دو سوم کشورهاي عضو رسيده باشد.

*موافقتنامه تسهيلات صدور رواديد تجاري جهت کشورهاي عضو

اين موافقتنامه در پانزدهم مارس سال 1995 در شهر اسلام آباد پاکستان به امضاي نمايندگان هفت کشور عضو (کليه اعضا به جز قرقيزستان، تاجيکستان و ازبکستان) رسيد. سپس با تدييد و تصويب مقامات پنج کشور عضو (افغانستان، جمهوري اسلامي ايران، قزاقستان، پاکستان و ترکيه) از سال 2002 اجرايي گرديد.
اين موافقتنامه در سال 2002 براساس ماده 8 موافقتنامه که اجراي آن را شصت روز پس از توديع سند تصويب شده موافقتنامه توسط سه کشور عضو، نزد دبيرخانه اکور در نظر گرفته، اجرائي گرديد. با اين حال، مشکلاتي چون نبود سياست هاي صدور رواديد در برخي از کشورهاي عضو، مانع از اجراي مؤثر موافقتنامه گرديده است.
متعاقباً، طي نشست گروه کاري که توسط دبيرخانه اکو در تاريخهاي 18 و 19 آگوست 2008 در دبيرخانه اکو تدارک ديده شد، پيش نويس «پروتکل متمم جهت تسهيل سازي برنامه رواديد جهت تجار و رانندگان ترانزيت کشورهاي عضو اکو» و طرح عمل مربوطه تدوين گرديد که اين پيش نويس در يکصد و چهل و يکمين نشست شوراي نمايندگان دائم اکو طرح و مقرر گرديد، جهت تصويب نهايي در هجدهمين اجلاس شوراي وزيران اکو مطرح گردد.

*موافقتنامه تأسيس بانک تجارت و توسعه (TDB)

اين موافقتنامه در پانزدهم مارس سال 1995 به امضاي نمايندگان سه کشور ايران، پاکستان و ترکيه رسيد و سپس با تصويب و تأييد آن از سوي مقامات سه کشور امضا کننده از سوم اوت سال 2005 اجرايي گرديد.
براساس ماده 44 موافقتنامه، پس از تأييد سه سهامدار بانک، موافقتنامه از سال 2008 کاملاً اجرايي گشته است.

*منشور موسسه فرهنگي اکو
اين منشور در پانزده مارس سال 1995 از سوي نمايندگان هشت کشور عضو (کليه اعضا به جز قرقيزستان و ازبکستان) به امضا رسيد. سپس بلافاصله پس از تأييد و تصويب آن از سوي مقامات چهار کشور عضو (افغانستان، ايران، پاکستان و تاجيکستان) به اجرا گذارده شد.
فعاليت موسسه مطابق ماده 8 منشور که مي گويد: «به دنبال تصويب منشور توسط شوراي وزراي اکو، منشور موسسه براي هر کشوري که آن را مطابق مقررات ملي خود به تصويب رساند قابليت اجرايي خواهد داشت» به مرحله اجرا در آمد. اصلاحات منشور در دهمين نشست شوراي وزيران اکو که در تاريخ هشتم ژوئن سال 2000 در تهران برگزار گرديد به تصويب رسيدند.

*منشور بيناد علمي اکو
اين منشور در پانزدهم مارس سال 1995 در شهر اسلام آباد پاکستان از سوي نمايندگان کليه کشورهاي عضو به امضا رسيد. سپس با تصويب و تأييد پنج کشور عضو (آذربايجان، ايران، پاکستان، تاجيکستان و ترکمنستان) به طور خودکار به مرحله اجرا درآمد.
منشور به تأييد و تصويب مقامات کليه کشورهاي امضا کننده رسيده است. با اين حال اصلاحاتي از سوي آذربايجان، ايران، تاجيکستان و ترکيه پيشنهاد گرديده که اين اصلاحات جهت اعلام نظر در ژوئيه 2004 در اختيار کليه کشورهاي عضو قرار گرفته است. اسناد در تاريخهاي سوم و چهارم سپتامبر 2007 در نشست کارشناسان اسلام آباد تأييد گرديد.

*موافقتنامه فيمابين جمهوري اسلامي ايران و دبيرخانه اکو در خصوص حقوق، امتيازات و مصونيتهاي مترتب بر دبيرخانه اکو

اين موافقتنامه در چهاردهم مي سال 1996 توسط جناب آقاي دکتر ولايتي به نمايندگي از سوي جمهوري اسلامي ايران و جناب آقاي شمشاد احمد به نمايندگي از سوي اکو به امضاي ايران و اکو رسيد و سپس از سال 1997 اجرائي گرديد.

*منشور موسسه آموزشي اکو
اين منشور در نهم مي سال 1998 در شهر آلماتي از سوي کليه نمايندگان کشورهاي عضو به استثناي ترکمنستان و ازبکستان به امضا رسيد. اين منشور از سوي مقامات پنجم کشور ايران، قزاقستان، قرقيزستان، تاجيکستان و ترکيه تأييد و تصويب گرديده لکن تا کنون به مرحله اجرا در نيامده است.
از نقطه نظر قانوني و براساس ماده 8 منشور، پيش بيني گرديده که با تصويب سه کشور و تسليم منشور به دولت مجري، علي الاصول مي بايستي منشور به مرحله اجرا در مي آمد که اين چنين نشده. مقر موسسه آموزشي اکو شهر آنکاراي ترکيه مي باشد و انتظار مي رود که موسسه به زودي فعاليت خود را آغاز نمايد.

*موافقتنامه چارچوب حمل و نقل ترانزيت (TTFA)
اين موافقتنامه در نهم ماه مي سال 1998 در شهر آلماتي از سوي کليه نمايندگان کشورهاي عضو به جز ازبکستان به امضا رسيد. موافقتنامه در تاريخ نوزدهم مي سال 2006 پس از تاييد و تصويب هشت کشور امضا کننده (ترکمنستان تا کنون آن را تأييد ننموده) به مرحله اجرا درآمده است.
پس از اجراي موافقتنامه، اولين نشست شوراي هماهنگي حمل و نقل ترانزيت (TTCC) که مسئوليت اجرا و هماهنگي کليه امور مربوط به حمل و نقل ترانزيت را عهده دار است در ماه سپتامبر سال 2006 در شهر باکوي آذربايجان برگزار گرديد. نشست دوم TTCC نيز مجدداً در ماه سپتامبر سال 2007 در همان شهر باکو و سومين نشست در دسامبر 2009 در شهر تهران برگزار گرديده است.

*موافقتنامه چارچوب همکاريهاي تجاري اکو
اين موافقتنامه در ششم ماه مارس سال 2000 در شهر تهران، از سوي نمايندگان 8 کشور عضو (کليه اعضا به جز ترکمنستان و ازبکستان) به امضا رسيد. متعاقب آن با توجه به تصويب و تأييد مقامات شش کشور آذربايجان، ايران، قزاقستان، پاکستان و ترکيه، به موجب ماده 14 موافقتنامه که تأييد و تصويب پنج کشور عضو را جهت اجراي موافقتنامه کافي دانستة، اجرائي شدن موافقتنامه محقق گرديد.
اين موافقتنامه با شناسائي زمينه هاي گسترده همکاريهاي تجاري ميان کشورهاي عضو، آنها را تحت پوشش قرار مي دهد. در حال حاضر اقدامات مختلفي که در موافقتنامه بدانها اشاره گرديده از جمله موافقتنامه بازرگاني اکو، بانک توسعه و تجارت اکو و موسسه بيمه اتکائي اکو، برقراري شبکه تجاري، برگزاري کار گروهها، سمينارها و نمايشگاههاي بازرگاني مختلف در همين چارچوب صورت پذيرفته است.

*موافقتنامه تجاري اکو
اين موافقتنامه در هفدهم جولاي سال 2003 در شهر اسلام آباد پاکستان توسط نمايندگان پنج کشور افغانستان، ايران، پاکستان، تاجيکستان و ترکيه به امضا رسيد و سپس در بيست و چهارم آوريل 2008 پس از تأييد و تصويب مقامات پنج کشور امضا کننده به اجرا گذارده شد.
يک پروتکل ضمائم چهارگانه جهت اين موافقتنامه در تاريخ هفتم ژوئيه 2005 در شهر استانبول ترکيه به امضا رسيد.
در پاراگراف اول ماده 39 موافقتنامه ضرورت اجرايي شدن موافقتنامه سي روز پس از وصول اسناد تأييد و تصويب شده موافقتنامه ذکر گرديده است. با تصويب جمهوري اسلامي ايران به عنوان پنجمين کشور عضو و واگذاري سند تصويب شده به دبيرخانه اکو، اکوتا از بيست و چهارم آپريل 2008 به مرحله اجرا گذارده شد.
نخستين نشست شوراي هماهنگي اکو در مورخ 22-21 مي 2008 در شهر مرسين ترکيه برگزار گرديد. در اين نشست کشورهاي امضا کننده موافقتنامه، قاطعانه متعهد گرديدند نسبت به تهيه فهرست نهايي تا سي و يکم اکتبر 2008 اقدام نمايند. از آنجا که تنها دو کشور امضا کننده، فهرستهاي خود را تهيه نموده اند، امکان اعمال فهرست مثبت تهيه شده از سوي دبيرخانه در بخش تعرفه ها از اول ژانويه 2009 امکانپذير نبوده است.

*موافقتنامه تشويق و حمايت از سرمايه‌گذاران متقابل
اين موافقتنامه در هفتم ماه جولاي سال 2005 در شهر استانبول ترکيه به امضاي نمايندگان چهار کشور عضو افغانستان، آذربايجان، ايران و ترکيه رسيده است و از آنجا که تا کنون از سوي مقامات هيچ يک از امضا کنندگان، مورد تاييد و تصويب قرار نگرفته، به مرحله اجرا نيز در نيامده است.
براساس ماده 2 موافقتنامه، اجرايي شدن آن حداکثر دو ماه پس از تسليم مصوبه چهارمين کشور امضا کننده خواهد بود.

*موافقتنامه ايجاد بانک اطلاعات قاچاق و تقلبات گمرکي
اين موافقتنامه در تاريخ هفتم ژوئيه سال 2005 در شهر استانبول ترکيه به امضاي نمايندگان شش کشور عضو افغانستان، آذربايجان، ايران، پاکستان، تاجيکستان و ترکيه رسيده است. از آنجا که هنوز از سوي مقامات هيچ يک از امضا کنندگان، مورد تأييد و تصويب قرار نگرفته، به مرحله اجرا در نيامده است.
اجرايي شدن اين موافقتنامه سي روز پس از دريافت سند تصويب شده چهارمين کشور امضا کننده خواهد بود.

*يادداشت تفاهم تأسيس شرکت بيمه اتکائي اکو

اين يادداشت تفاهم در تاريخ پانزدهم مارس سال 1995 توسط سه کشور بنيانگذار، ايران، پاکستان و ترکيه به امضا رسيد و بلافاصله پس از امضا به مرحله اجرا گذارده شد.
اين يادداشت تفاهم به اساسنامه تأسيس شرکت بيمه اتکائي اکو ملحق گرديده است. به موجب ماده 4 عهدنامه ازمير با ائتلاف سه کشور بيمه اتکائي اکو در 12 مارس 1997 تأسيس و مقر آن شهر آنکارا ترکيه تعيين گرديده بود. مطابق پاراگراف اول يادداشت تفاهم اين مقر از اول ژانويه سال 1996 از آنکاراي ترکيه به کراچي پاکستان انتقال يافته است. از آن زمان شرکت بيمه اتکائي پاکستان مديريت، بيمه اتکائي مشترک سه کشور را عهده دار بوده. به موجب ماده 2 يادداشت تفاهم، پس از تأسيس شرکت بيمه اتکائي اکو، بيمه اتکائي مشترک به شرکت تأسيس شده منتقل خواهد شد.
نشست داخلي سه جانبه کارشناسان ارشد، در تاريخ 14 و 15 مي سال 2007 در شهر اسلام آباد پاکستان مواد موافقتنامه تأسيس بيمه اتکائي اکو را نهايي کردند. ايران و ترکيه آمادگي خود را جهت امضاي اسناد اعلام نمودند. در نوزدهمين نشست شوراي برنامه ريزي منطقه اي، از پاکستان درخواست گرديد تا در اسرع وقت ميزباني روساي شرکتهاي بيمه کشورهاي عضو را جهت امضاي اين موافقتنامه عهده دار گردد.

*يادداشت تفاهم در مورد قاچاق و تقلبات گمرکي مواد مخدر
اين يادداشت تفاهم در تاريخ نهم مي سال 1998 از سوي کليه کشورهاي عضو امضا و بلافاصله به مورد اجرا گذارده شد.
مطابق ماده 15 يادداشت تفاهم، اعتبار يادداشت تفاهم تا پايان هشتم مي 2008 مي باشد، در صورت عدم وصول هر گونه اطلاعيه‌اي از سوي اعضا قبل از تاريخ انقضا، مدت اجراي يادداشت تفاهم براي پنج سال ديگر به طور خودکار تمديد مي گردد. بنابراين با توجه به تمديد صورت گرفته يادداشت تفاهم تا ماه مي سال 2013 معتبر مي باشد.
ه) همکاريهاي سازمان همکاري اقتصادي (اکو) با ساير نهادها و سازمانهاي منطقه اي و بين المللي
عهدنامه ازمير ايجاد و گسترش روابط با ديگر سازمانهاي منطقه اي و بين المللي را توصيه نموده است. گسترش تعداد اعضاي اکو سبب گرديد تا اين سازمان بتواند در مهر ماه 1372 موقعيت ناظر را در سازمان ملل متحد (مجمع عمومي) کسب نمايد. اين امر زمينه مناسبي را براي ايجاد روابط نزديک و گسترده اکو با سازمانهاي بين المللي فراهم نمود. اکو موفق شده است با سازمانهاي منطقه اي و بين المللي مختلف و ارگانهاي مهم وابسته به سازمان ملل که در زمينه توسعه اقتصادي ـ اجتماعي فعاليت دارند، موافقتنامه هاي همکاري متقابل امضا نمايد. سازمان اکو، در جهت دستيابي به نتايج ترسيم شده در موافقتنامه ها و يادداشتهاي فوق و هم چنين به اجر گذاردن پروژه هاي متعدد از همکاري و منابع سازمانهاي منطقه اي و بين المللي بهره مند بوده که اين همکاريها در قالب موافقتنامه ها، تفاهم نامه ها و يادداشتهاي تفاهم مختلف صورت گرفته است فهرست اين قراردادها به شرح ذيل مي باشد.
الف) موافقتنامه ها
1) موافقتنامه ارتباط بين سازمان همکاري اقتصادي (اکو9 و سازمان توسعه صنعتي سازمان ملل متحد (يونيدو) اين موافقتنامه در 25 ژانويه سال 1994 در تهران به امضا رسيد.
تفاهم نامه بين اکو و فائو در خصص حمايتهاي مالي جهت اجراي پروژه درون منطقه اي TCP. اين تفاهم نامه در 4 اکتبر سال 2007 به امضا رسيد.
2) تفاهم نامه بين اکو و موسسه توسعه و تحقيقات کشاورزي جمهوري اسلامي ايران در خصوص تأسيس شبکه بيوتکنولوژي کشاورزي اکو اين تفاهم نامه در 20 ژانويه سال 2008 در تهران به امضا رسيد.
3) موافقتنامه مشاورت فني (اعطاي وام) بين اکو و بانک توسعه اسلامي. اين موافقتنامه در 7 ژانويه 2009 به امضا رسيد.
ب) ياددادشتهاي تفاهم بين اکو و موسسات سازمان ملل متحد
1) يادداشت تفاهم بين اکو و کميسيون اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل براي آسيا و اقيانوسيه (اسکاپ). اين يادداشت تفاهم در هفتم جولاي 1993 در استانبول به امضا رسيد.
2) يادداشت تفاهم بين اکو و صندوق کودکان سازمان ملل متحد (يونيسف). اين يادداشت تفاهم در بيست و پنجم ژانويه 1994 در تهران به امضا رسيد.
3) يادداشت تفاهم بين اکو و صندوق جمعيتهاي سازمان ملل متحد (UNFPA). اين يادداشت تفاهم در چهارم اکتبر 1994 در نيويورک به امضا رسيد.
4) يادداشت تفاهم بين اکو و برنامه کنترل بين المللي مواد مخدر سازمان ملل متحد (UNDCP). اين يادداشت تفاهم در پانزدهم مارس 1995 در استانبول به امضا رسيد.
5) يادداشت تفاهم بين اکو و برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP). اين يادداشت تفاهم در پانزدهم مارس 1995 در استانبول به امضا رسيد.
6) يادداشت تفاهم بين اکو و سازمان آموزشي، علوم و فرهنگي سازمان ملل متحد (يونسکو). اين يادداشت تفاهم در شانزدهم نوامبر 1995 به امضا رسيد.
7) يادداشت تفاهم بين اکو و سازمان کشاورزيو غذاي سازمان ملل متحد (فائو). اين يادداشت تفاهم در هشتم دسامبر 1997 در تهران به امضا رسيد.
8) يادداشت تفاهم بين اکو و کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (آنکتاد). اين يادداشت تفاهم در بيست و سوم نوامبر 1999 به امضا رسيد.
9) يادداشت تفاهم بين اکو و مرکز تجارت بين الملل وابسته به آنکتاد و سازمان تجارت جهاني. اين يادداشت تفاهم در سيزدهم مارس 2001 به امضا رسيد.
10) يادداشت تفاهم بين اکو و کميسيون اقتصادي ملل متحد اروپا براي (UNECE). اين يادداشت تفاهم در بيست و چهارم 2003 به امضا رسيد.
11) يادداشت تفاهم بين اکو و برنامه محيط زيست ملل متحد (NUEP). اين يادداشت تفاهم در هجدهم آگوست 2004 به امضا رسيد.

ج) يادداشت هاي تفاهم بين اکو و سازمان هاي بين المللي
1) يادداشت تفاهم بين اکو و مرکز بين المللي براي تحقيقات کشاورزي در مناطق خشک (ICARADA). اين يادداشت تفاهم در هشتم ژوئن 1999 در شهر حلب سوريه به امضا رسيد.
2) يادداشت تفاهم بين اکو و اتحاديه بين المللي راه هاي آهن (UIC). اين يادداشت تفاهم در سي و يکم ژانويه 2001 در تهران به امضا رسيد.
3) يادداشت تفاهم بين اکو و سازمان همکاري راه هاي آهن (OSJD). اين يادداشت تفاهم در هفدهم سپتامبر 2001 در شهر ورشوي لهستان به امضا رسيد.
4) يادداشت تفاهم بين اکو و سازمان گمرک جهاني (WCO). اين يادداشت تفاهم در هفدهم مارس 2003 در بروکسل به امضا رسيد.
5) يادداشت تفاهم بين اکو و سازمان زمين شناسي جهاني (WMO). اين يادداشت تفاهم در بيستم دسامبر 2004 به امضا رسيد.
6) يادداشت تفاهم بين اکو و دبيرخانه استراتژي بين المللي براي کاهش بلاياي سازمان ملل متحد (UN/ISDR). اين يادداشت تفاهم در نهم مي 2007 در تهران به امضا رسيد.
7) يادداشت تفاهم بين اکو و اتحاديه جهاني پست (UPU). اين يادداشت تفاهم در بيستم نوامبر 2008 در شهر تهران به امضا رسيد.
8) يادداشت تفاهم بين اکو و سازمان بين المللي براي مهاجرت (IOM). اين يادداشت تفاهم در بيستم و هفتم ژانويه 2009 در شهر ژنو به امضا رسيد.

د) يادداشت هاي تفاهم بين اکو و سازمان هاي منطقه اي
1) يادداشت تفاهم بين اکو و بانک توسعه اسلامي (IDB). اين يادداشت تفاهم در هفتم جولاي 1993 در استانبول به امضا رسيد.
2) يادداشت تفاهم بين اکو و سازمان کنفرانس اسلامي (OIC). اين يادداشت تفاهم در سي ام سپتامبر 1994 در نيويورک به امضا رسيد.
3) يادداشت تفاهم بين اکو و طرح کلمبو (CP). اين يادداشت تفاهم در سيزدهم مي 2003 به امضا رسيد.
4) يادداشت تفاهم بين اکو و دبير خانه انجمن آسياي جنوبشرقي (آسه آن). اين يادداشت تفاهم در هجدهم ژانويه 2006 به امضا رسيد.
5) يادداشت تفاهم بين اکو و سازمان همکاري شانگهاي (SCO). اين يادداشت تفاهم در يازدهم دسامبر 2007 در عشق اباد به امضا رسيد.
6) يادداشت تفاهم بين اکو و اتحاديه حمل و نقل بين المللي جاده اي (IRU). اين يادداشت تفاهم در پانزدهم مي 2008 در استانبول به امضا رسيد.
7) يادداشت تفاهم بين اکو و کنفرانس عمل متقابل و معيارهاي محرمانه ساختمان در آسيا (CIAC). اين يادداشت تفاهم در بست و پنجم آگوست 2008 در آلماتي به امضا رسيد.
8) يادداشت تفاهم بين اکو و کميسيون اروپا (EC). در خصوص اجراي پروژه هايي که از سوي کميسيون اروپا در خصوص مبارزه بر عليه جريان قاچاق مواد مخدر از و به افغانستان تأمين اعتبار گرديده است. اين يادداشت تفاهم در سوم فوريه 2009 در تهران به امضا رسيد.
در يک جمع بندي مي توان گفت؛ هدف عمده اکو از برقراري روابط همکاري با سازمان هاي بين المللي، گرفتن کمک هاي فني و مالي مي باشد که در برخي از اين طرح ها سازمان اکو توانسته است دهها ميليون دلار کمک مالي و فني جذب نمايد.
همکاري اکو با آژانس هاي تخصصي سازمان ملل بنحو رضايتبخشي در حال توسعه مي باشد و از ميان اين آژانسها UNDP, ESCAP, UNFPA, UNCTAD, UNIDO از فعالترين سازمان هاي تأمين کننده کمک هاي مالي به اکو هستند. به اين فهرست مي توان بانک توسعه اسلامي (IDB) و کميسيون اروپا (EC) را نيز اضافه نمود. تعدادي از پروژه هاي مشترک انجام شده يا دردست اجراي اکو و سازمان هاي بين المللي و منطقه اي به شرح ذيل مي باشد.
- برنامه عمران ساز مان ملل (UNDP) مبلغ يک ميليون دلار در چارچوب پروژه ظرفيت سازي دبيرخانه اکو در اختيار اکو قرارداده است. بخشي از اين مبلغ براي تجهيز کتابخانه دبيرخانه به کتب؛ نشريات و کامپيوتر و شبکه اينترنت هزينه شده است. علاوه بر اين در چارچوب اين برنامه 14 مشاور در زمينه هاي مختلف شامل حمل و نقل، ترانزيت، تجارت، کشاورزي و ساير موضوعات مرتبط با اکو مطالعاتي را تهيه و ارائه نموده اند.
-همچنين در پروژه مشترکي بين سازمان همکاري اقتصادي (اکو) و برنامه عمران سازمان ملل (UNDP)‌که در سال 2002 به اجرا درآمده، بمنظور اجراي برنامه توسعه تگجارت اکو، راه حلهاي ممکنه جهت حذف موانع تعرفه اي و غيرتعرفه اي مورد بررسي قرار مي گيرد تا راه هاي عملي جهت کاهش موانع تجاري در منطق اکو ارائه گردد. اين پروژه نه تنها تجزيه و تحليل هاي فني دراختيار دبيرخانه در خصوص تجارت و سرمايه گذاري موثر قرار مي دهد، بلکه پايه هايي جهت همکاري ها و آموزش هاي آتي منطقه اي فراهم مي سازد.
-سازمان توسعه صنعتي ملل متحد (UNIDO) به منظور تهيه تحليل جامع سياست هاي صنعتي کشورهاي عضو اکو به سازمان کمک مي نمايد و در اين راستا دروه آموزشي مديريت فناوري و مذاکرات انتقال فناوري در سال 2001 در تهران برگزار نمود. اخيراً نيز يونيدو پروژه اي را به منظور شناسايي موانع فني تجاري در منطقه اکو با اعتباري بيش از سيصد هزار دلار تصويب نموده است.
-برنامه کنترل مواد مخدر سازمان ملل (UNDCP) در زمينه تأسيس واحد کنترل مواد مخدر با اکو همکاري دارد. برنامه کنترل بين المللي مواد مخدر سازمان ملل جهت اجراي اين پروژه که در دو مرحله به اجرا گذارده مي شود مبلغ 780000 دلار تخصيص داده است.
مرحله اول پروژه به هزينه اي بالغ بر 105750 دلار از سال 1999 آغاز و در دسامبر 2002 پايان يافت.
مرحله دوم نيز با هزينه اي بالغ بر 624850 دلار از سال 2001 آغاز و در سال 2004 خاتمه يافته است.
-در دسامبر 1997 نخستين يادداشت تفاهم همکاري بين اکو و FAO (سازمان خواربار و کشاورزي ملل متحد) امضا گرديد و پس از آن و روابط دو سازمان به منظور شناسايي زمينه هاي همکاري طي پروژه هاي مختلف ادامه داشته است. از جمله اين پروژه ها، پروژه اصلاح بذر، فراهم نمودن شرايط امنيت غذايي در منطقه اکو به ارزش 372000 دلار و پروژه تأمين شبکه بيوتکنولوژي کشاورزي مي باشد.
-بانک توسعه اسلامي در چارچوب اعطاي کمک مالي به اکو مبلغ 400 هزار دلار جهت مطالع امکان سنجي پروژه اتصال شبکه هاي برق کشورهاي اکو به يکديگر اختصاص داده است.
-همچنين در سال 1999 بانک توسعه اسلامي (IDB) کمک مالي به ميزان 272000 دلار جهت عمليات حمل و نقل چند منظوره در منطقه اکو در اختيار سازمان همکاري اقتصادي (اکو) قرار داده است.

و) حضور اکو در محافل بين المللي
اکو به عنوان عضو ناظر در WTO شناخته شده و در جلسات آن شرک ت مي نمايد و تا کنون دو سمينار مشترک درباره مذاکرات تجاري و منطقه گرايي برگزار شده است.
-روابط اکو و ASEAN از سال 1995 شروع شده و همه ساله اجلاس مشترک وزراي خارجه دو سازمان در حاشيه اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل برگزار مي گردد. همچنين يک گروه مطالعاتي بين دو سازمان ايجاد شده تا راهکارهاي عملي همکاري بين دو سازمان در زمينه هايي که قبلاً مشخص شده برسري و پيشنهاد نمايند.
-تمايل روزافزوني از سوي کشورهاي همسايه و يا خارج از منطقه براي ايجاد روابط همکاري با اکو به صورت طرف گفتگو ناظر مشاهده مي شود (روسيه، گرجستان، ارمنستان، عراق، اکراين، مکزيک، بنگلادش، روماني). البته هنوز سند مقررات مربوطه به نحوه اين همکاري در اکو نهايي نشده است. ولي روي اين مسأله که طرف گفتگو با کشورها و سازمان هاي مختلف بطور کلي تسهيل شود، اتفاق نظر وجود دارد.
-تصميم گرفته شده که در مراکز استقرار سازمان هاي اقتصادي بين المللي گروه سفراي اکو جهت هماهنگي مواضع و اتخاذ نظرات مشترک همکاري نمايند. شوراي وزيران در نهمين اجلاس خود در باکو شرح وظايف اين گروه را تصويب و مقرر نمود که گروه مذکور در وهله اول علاوه بر نيويورک در ژنو، رم، جده، وين و بانکوک ايجاد گردد.
ز) طرح هاي عمل همکاري منطقه اي
سازمان همکاري اقتصادي (اکو) طي هفده سال گذشته، بمنظور توسعه و تحکيم همکاري ها در زمينه هاي مختلففط رح هاي عمل و راهبردهاي متعددي را به تصويب نشست هاي وزراتي و سطح بالاي خود رسانده است که اهم آنها عبارتند از؛
-طرح توسعه بخش حمل و نقل در منطقه اکو اين طرح در اولين اجلاس وزراي حمل و نقل و ارتباطات در تاريخ 25 نوامبر 1993 در شهر آلماتي به تصويب رسيد.
-طرح عمل همکاري بين کشورهاي عضو در زمينه ميحط زيست. اين طرح اولين اجلاس وزراي محيط زيست در تاريخ 15-13 نوامبر 2002 در شهر تهران به تصويب رسيد.
-طرح عمل مديريت خشکسالي. اين طرح عمل در دومين اجلاس وزراي کشاورزي در تاريخ 7-6 دسامبر 2004 در شهر آنتاليا به تصويب رسيد.
-طرح عمل همکاري هاي صنعتي بين اعضاي اکو. اين طرح عمل در اولين اجلاس وزراي صنايع در تاريخ 28-25 ژانويه در تهران به تصويب رسيد.
-طرح عمل همکاري صنعتي بين اعضاي اکو در خصوص حقوق مالکيت صنعتي و اين طرح عمل در سومين اجلاس وزراي صنايع در تاريخ 30 نوامبر سال 2006 در شهر لاهور به تصويب رسيد.
-طرح عمل اصلاح شده در خصوص کنترل مواد مخدر. اين طرح عمل در دومين اجلاس وزراي کشور اکو در تاريخ 27-26 مي سال 2008 در شهر عشق آباد به تصويب رسيد.
-طرح عمل ايجاد مرکز انتقال تکنولوژي اکو. اين طرح عمل در سومين اجلاس وزراي صنايع اکو در تاريخ 30 نوامبر سال 2006 در شهر لاهور به تصويب رسيد.
-طرح عمل همکاري اکو در زمينه صنايع کوچک و متوسط (SMEs) اين طرح عمل نيز در سومين اجلاس وزراي صنايع اکو به تصويب رسيده است.
-پيش نويس طرح عمل در خصوص فساد مالي و پولشوئي. اين طرح عمل به دنبال تصميم دومين اجلاس وزراي کشور در عشق آباد در تاريخ 14-13 مي سال 2008 در شهر آنکارا تهيه گرديد.
-طرح کاري ايجاد شبکه بيوتکنولوژي. اين طرح از سوي گروه کارشناسان اکو در تاريخ 24-23 آوريل سال 2006 در تهران پيشنهاد گرديده است.
-طرح عمل ايجاد وب سايت خصوصي سازي. اين طرح به دنبال تصميمات سومين اجلاس وزراي صنايع در اولين نشست گروه کارشناسان ارشد در تاريخ 17 آوريل 2008 در شهر آنتاليا به تصويب رسيد.
-طرح عمل همکاري اکو در زمينه خصوصي سازي. اين طرح عمل در تاريه 5 جولاي 2004 در تهران به تصويب رسيد.
-طرح عمل شروع و اجراي کريدور راه آهن چين – خاورميانه – اروپا (کريدور راه آهن ابريشم). اين طرح عمل در تاريخ 7-6 جولاي 2004 در شهر استانبول به تصويب رسيده است.
-طرح عمل کاري ايجاد شبکه نانو تکنولوژي. اين طرح در تاريخ 21-20 ماه مي سال 2008 در تهران به تصويب رسيد.
-طرح عمل توريسم. اين طرح عمل در نخستين اجلاس مسئولين و وزراي جهانگردي در اکتبر سال 2008 در تهران به تصويب رسيد.