ضرورت وحدت مسلمانان در عصر حاضر

چکیده

در طول اعصار مختلف جنگ های متعددی به وقوع پیوسته است که دلیل اصلی عقب افتادگی بسیاری از کشورها نیز همین مسئله میباشد . در عصر حاضر نیز با توجه به پیشرفت ابزارهایی که گاهی اوقات به صورت آلتی برای تهاجم فرهنگی یا نظامی در دست دشمن مورد استفاده قرار میگیرد و به طور جد بسیاری از مسلمانان را هدف قرار داده است، در تلاشند موجبات  تزلزل بنیان جامعه اسلامی را فراهم سازند. هم اکنون نیز قصد دارند این مهم را با ایجاد گروهک های تروریستی به ظاهر اسلامی که هیچ رابطه ای با این دین الهی ندارد، به انجام برسانند. بر همین اساس تنها راه مقابله با این متخاصمان به اسلام نیز بهره گیری از اصول ناب اسلامی که در سیره امامان و پیامبر عظیم الشان اسلام و همچنین رهبران دینی ما نمود پیدامیکند میباشد و با یک بررسی کلی میتوان به این نتیجه رسید که وحدت اسلامی تنها راه جلوگیری از نفوذ این معاندان به نظام اسلامی میباشد. اتحادی که اگر به طور صحیح تببین نشود میتواند تبعات زیانباری برای جامعه اسلامی و به سود دشمنان اسلام داشته باشد. 

 کلید واژه : وحدت ، اصول اسلامی ، دشمن ، تهاجم ، مقابله ، جامعه اسلامی ، تروریست ، اتحاد

مقدمه

در میان قاموس‏ها، گل واژه‏ایی که در رأس برترین‏ها قرار دارد و بسیار جاذب، دلگشا و زیباست، واژه وحدت و اتحاد است. اصولا نمی توان بین اسلام و رهبرى اسلامى با مسأله وحدت، جدایى فرض کرد، به طوریکه اسلام منهاى وحدت و یا ولایت منهاى وحدت به هیچ عنوان امکانپذیر نمیباشد. بر همین اساس امیرمؤمنان علی(ع) در سخنى مساله رهبرى اسلامى را چنین ترسیم کرده و در خطبه 146 نهج البلاغه میفرماید: «و مکان القیم بالامر مکان النظام من الخرز یجمعه و یضمه: فان انقطع النظام تفرق الخرز و ذهب؛ جایگاه زمامدار در حکومت، جایگاه رشته است که مهره ها را جمع می کند و به هم می پیوندد، و اگر رشته بگسلد، مهره ها پراکنده شده هر یک به جایی می رود». وحدت مسلمانان، توان آنان را در برابر دشمنان، صدها و هزارها برابر میکند، درست مانند سدهاى بزرگى که در نقاط مختلف جهان ساخته شده و مبدأ بزرگ‏ترین نیروهاى صنعتى است و سرزمین‏هاى وسیعى را زیر پوشش روشنایى و آبیارى قرار داده است. این قدرت عظیم چیزى جز نتیجه به هم پیوستن دانه‏ هاى ناچیز باران نیست. بنابراین اتحاد و انسجام دانه‏ هاى باران باعث ایجاد سدهاى عظیم با آن همه تواناییها شده است. وقتى که از دانه‏ هاى باران در پرتو وحدت و به هم پیوستگى چنان آثار اعجازآمیز بروز کند، قطعا اتحاد و انسجام مسلمانان آثار و برکات اعجاز آمیز بیش‏ترى در پیشرفت اهداف عالى انسانى و جلوگیرى از مقاصد غیر انسانى استعمار خواهد داشت و موجب سربلندى و عزت و اقتدار بی نظیر خواهد شد.

آيا سزاوار است که با اعتقاد به فرامين رسول خدا و نيز قرآن کريم که اساسنامه ي دين اسلام و يگانه نسخه شفا بخش آلام مسلمانان است باز مسلمانان با هم اختلاف داشته باشند در حالي که انبوهي از دشمنان قسم خورده که تنها آرزوي آنان نابودي اسلام است و بس . دشمناني که از هر حربه اي استفاده مي کنند تا کمر اين دين الهي را بشکنند و براي رسيدن به اين هدف ، از هيچ تلاشي نيز دريغ نمي کنند . حمله به فرهنگ و آداب و رسوم مسلمين ، کشتن انسانهاي بي گناه و تخريب اماکن مقدس و ايجاد دودستگي بين شيعه و سني و دهها نمونه ي ديگر از جمله اقدامات آنهاست .

آري در اين برهه ي حساس تاريخ بشر ، وظيفه ي همه ي ما مسلمانان ، تمسک و پيروي از قرآن و عترت رسول خداست که بزرگترين مناديان دعوت به اتحاد و يکدلي همه ي مسلمانان جهان هستند . زيرا ما به فراواني در منابع اسلامي مي بينيم که تا چه اندازه براي رسول خدا (ص) موضوع وحدت بين مسلمين مهم بوده و ايشان به موازات گسترش توحيد و يکتاپرستي در جامعه ي انساني به توحيد کلمه و وحدت امت اسلامي اهميت زيادي مي دادند و هيچ عاملي را ، شکننده تر از ايجاد شکاف در پيکر امت اسلامي نمي دانست .

ما را به گرد کعبه قراری است مشترک                                            پس دشمن مقابلمان بی گمان یکی است (1)

بیان مسئله

تبیین اصول و ضوابط مشخص نقش تعیین کننده ای را در فهم مسائل ایفا میکند.در مقوله "وحدت" نیز میتوان با ترسیم یک نوع چارچوب و مرزبندی ، به مفهوم دقیقی از وحدت رسید. با توجه به اینکه دشمنان اسلام از طریق تحریف شخصیت های مورد احترام مسلمانان سعی در تخریب وجهه اسلام دارند و حتی این عناد گاهی فراتر از حد ظاهر شده و به تخریب کلام الله مجید (قرآن) نیز میرسد به همین دلیل مسئله وحدت نیز توسط دشمنان مورد تحریف قرار گرفته پس لازم است که یک نوع شاخصه هایی برای وحدت در نظر بگیریم. شاخصه ای که مبتنی بر ارزش های اسلامی بوده و از آن ها عدول نکند. لذا این مقاله بیشتر درصدد پاسخگویی به برخی از سوالات و شبهاتی که در این زمینه مطرح است، میباشد :

1- تعریف کلی وحدت

2- اهداف وحدت

3- جایگاه وحدت در نگاه دینی وسیاسی

4- موانع وحدت

5- ضرورت وحدت

همچنین در این مقاله سعی شده به برخی از نگرش های متحجرانه و سکولاریسم ،که از طریق دشمن برای ایجاد شبهه در مسائل مختلف دینی از جمله وحدت میباشد نگاهی عمیقتر شده و بدین نتیجه رسید که باید مساله وحدت را به عنوان اصل جدایی ناپذیر اسلام تلقی کرد که بدون این اصل نمیتوان انتظار پیروزی جهان اسلام و زمینه ظهور آن امام موعود ، حضرت صاحب الزمان (عج) ارواحنا له الفداه را داشت.

اهداف مقاله 

با توجه به این که دین مبین اسلام از چندین هزار سال پیش خواهان زندگی مسالمت آمیز در چارچوب یک سری اصول و قواعد نسبت به تمام ابناء بشر بوده است اما ظاهرا از آغاز پیدایش و گسترش این دین مبین به علت این که منافع عده ای انحصار طلب و مستکبر به خطر افتاده است، مصمم هستند که دین اسلام را به هر نحوی مورد هجمه قرار دهند. از راهکارهای مختلفی هم وارد شدند ،یکبار از طریق جنگ و خونریزی یک بار از طریق شبهه افکنی و تحریف و یا از طریق نفوذ. هدف کلی این خصومت ها نیز تحت تاثیر قراردادن دین اسلام و بدبین کردن مردم جهان نسبت به این دین الهی میباشد. تا جایی که این عناد اززمان نبی مکرم اسلام تا کنون ادامه یافته و تهاجم نیز عمیقتر و خطرناکتر شده است به همین دلیل برای تشخیص این شیوه دشمن، لازم است تمام مسلمانان متحد شده و برای مقابله با دشمنان اسلام به پاخیزند. مقاله تدوین شده در تلاش است ابعاد مختلف این وحدت را بررسی کرده و به درک درستی از مقوله وحدت برسد.

وحدت چیست؟

به صورت ساده می‌توان گفت که دو یا چند طرف که منافع و اهداف مشترکی دارند به صورت قراردادی بر اشتراکات تمرکز می‌کنند تا با استفاده از ظرفیت‌های هم، زودتر و مطمئن‌تر به اهداف مشترک دست پیدا کنند.

پس نخستین گام ِ رسیدن به وحدت، هم‌گرایی است. یعنی هر کدام از طرفین تلاش می‌کنند از سلایق غیر ضروری که مورد تأیید طرف مقابل نیست، صرف نظر کنند.

بدون به رسمیت شناختن هم‌گرایی، هیچ وحدتی محقق نخواهد شد! با این حساب یک فرد یا یک نهاد اجتماعی به عنوان یکی از طرفین وحدت و یا به عنوان محور وحدت، نمی‌تواند سلایق دیگر طرف‌ها را نادیده بگیرد و همچنین نمی‌تواند برایشان احترام قائل نباشد.

می‌توان نتیجه گرفت که اگر یکی از طرفین، بی‌حرمتی دید و مطمئن شد که سلایقش به حساب نمی‌آید و مورد تمسخر قرار می‌گیرد، طبیعی است که از جریان خارج شود و دلایل خروجش را شرح دهد. در این صورت نمی‌توان به او وحدت شکن گفت، بلکه کسی وحدت شکن است که گمان کرده جایگاهش آن قدر رفیع است که وقتی جلو بیفتد، همه موظف اند دنباله روی کنند، تمسخر و نادیده گرفتن دیگران با راه و رسم وحدت طلبی، اختلاف 180 درجه‌ای دارد و کسی حق ندارد طرفی را که بر مبنای اصول اولیه‌ی این مطلوب، حضور خود را همراه با ضرر می‌بیند، وحدت شکن بخواند و مدعی وحدت طلبی، باید به رفتارهای غرورآمیز خود بازگردد و یاد بگیرد که وحدت چیست و حقوق طرفین کدام است.

می‌توان اضافه کرد که بچه‌ها به دلیل کوچک بودن میدان دید و عدم رشد عقلی، همه چیز را بر مبنای امیال آنی خود می‌خواهند و از این رو فرد یا نهادی که بدون منطق اجتماعی، خود را یکه تاز و جلودار بداند، رفتارش بچه گانه تعبیر خواهد شد.

اهداف وحدت

از مسايلي كه مورد اختلاف ميان صاحب نظران اسلامي است تعريف جامع از اهداف وحدت مي باشد و بايد روشن شود كه هدف از وحدت، يكي كردن مذاهب و از بين بردن ديگر مذاهب نيست و غرض مؤسّسان تقريب هم، جايگزيني اشعري به جاي معتزله و تبديل سنّي به شيعه و حنفي به حنبلي و يا به عكس نبوده است؛ زيرا اين امر نه تنها كاري دشوار بلكه امري غير ممكن مي باشد؛ بلكه همّت آنان نزديك نمودن صاحبان مذاهب مختلف به هم ديگر با تكيه بر مشتركات و قرار دادن همه مسلمانان در صف واحد در برابر دشمنان قسم خورده اسلام بوده است. اهمیت وحدت را زمانی در میابیم که امام علی (ع) به دلیل حفظ چهره موجه نظام اسلامی در برابر دشمن واقعی و تحقق هدف نهایی وحدت که پیروزی جهان اسلام و تبیین واقعی اصول و مبانی اسلامی میباشد. بر همین اساس پس از رحلت نبی مکرم اسلام حضرت علی (ع) بجای تصاحب خلافت که طبیعتا حق ایشان بود. سیاستی در پیش گرفت و بجای نزاع و درگیری براساس یک نوع مصلحت اندیشی مسئله عقلانیت را بر حقانیت ترجیح داده و درآن بازه زمانی وحدت مسلمانان را مهمتر از خلافت میدانست چرا که دشمنان قسم خورده اسلام و مسلمین مترصد فرصتی بودند تا مسلمانان را در مقابل یکدیگر قرار دهند. مجاهدت های ایشان درآن زمان را میتوان مصداق آیه "واعتصمو بحبل الله...." برشمرد. از این رفتار امام علی (ع) میتوان یک نوع مصلحت  در پشت پرده اهداف وحدت با توجه به اقتضای زمانی در نظر گرفت.

مرحوم شيخ محمّد تقي قمّي، مؤسّس «دار التقريب بين المذاهب الإسلاميّه» و نماينده حضرت آية اللّه العظمي بروجردي در مدرسه فيضيّه مي گفت: هدف از تأسيس اين مركز، تقريب ميان مذاهب است نه توحيد مذاهب؛ يعني هدف اين نيست كه شيعه از اصول و معتقدات خودش فاصله بگيرد و يا سنّي از مباني اعتقادي اش دست بردارد. علّت فاصله ميان مذاهب، عدم آشنايي صحيح از مباني فكري يك ديگر است و با تأسيس اين مركز، صاحبان انديشه هاي هر يك از مذاهب، با حفظ مباني اعتقادي خود و احترام به معتقدات هم ديگر، مسايل اختلافي را در محيطي آرام مطرح نمايند. تا ضمن آشنايي با افكار هم ديگر و مشتركات ميان مذاهب، تفاهم بيشتري داشته باشند كه اين قضيّه در نهايت به نفع شيعه است.(2)
یکی دیگر از اهداف مهم وحدت تصحیح نگاه جامعه جهانی نسبت به دین مبین اسلام و ترسیم خطوط حایل میان اسلام و فرق جعلی میباشد. دشمنی که هیچ گونه نقطه تاریکی در سیاست های پیامبر عظیم الشان اسلام و امامان معصوم نیافتند سعی در به حاشیه راندن اسلام دارند و از سر استیصال به تاسیس فرق جعلی که به نوعی زمینه ای برای افراطی نشان دادن اسلام میباشد روی آوردند . این فرقه های جعلی از سوی استعمار پیر(انگلیس) به جهان اسلام تحمیل شده است تا تصوری غلط از اسلام در ذهن مردم برجای بگذارد. تصوری که نشات گرفته از افراط گرایی و خشونت طلبی میباشد. به گونه ای که سعی دارند جنایت های گروه های وهابی همچون رژیم منحوس آل سعود یا دیگر گروه های تکفیری ، سلفی یا داعشی را به اسلام نسبت دهند و حقیقت ناب اسلام را که برگرفته از بخشش و رحمانیت حتی نسبت به حیوانات نیز میباشد به دست فراموشی سپرده و آن را وارونه جلوه دهند.

مرزبندی وحدت

در عصر حاضر زمانی که از وحدت بین شیعه و سنی سخنی به میان میاید، هدف اصلی اتحادی یکپارچه برای نابودی دشمنان اسلام میباشد. اما وقتی که مقوله مرزبندی وحدت را بیان میکنیم به معنی ترسیم خطوطی است که دین اسلام ، دیگرادیان ضاله و نامشروع همچون بهاییت و وهابیت را به رسمیت نمیشناسد و این را از یاد نبریم که وهابیت عامل اصلی تفرقه میان مسلمانان میباشد، بر همین اساس اگر وحدت را مشمول این ادیان گمراه بدانیم به مفهوم نادرستی از وحدت رسیده و چه بسا نتیجه معکوسی خواهد شد که بجای تعالی نظام اسلامی سبب تضعیف آن خواهد شد.

جایگاه وحدت

جایگاه و ارزش وحدت را میتوان از چند بعد بررسی کرد:

الف- از منظر قرآن و سنت :

شكى نيست كه يكى از عوامل پيشرفت ملتها و رمز پيروزى آنان، پيوند و اتحاد بوده است، همانگونه اى كه با اتحاد قطرات آب، مخزن بزرگ سد تشكيل و با پيوستن جويهاى كوچك به همديگر رودخانه هاى عظيم ايجاد مى شود، با اتحاد انسانها نيز صفوف بزرگى تشكيل مى شود كه دشمن با نگاهش به وحشت افتاده و فكر تجاوز به آنان را براى هميشه از سر بيرون مى كند (تُرْهِبُونَ بِهِى عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ)   (( انفال: 60 ))

قرآن مجيد ملل اسلامى را به سوى يگانه عامل وحدت، «تمسك به حبل اللّه» دعوت مى كند، و از هر گونه تفرقه برحذر مى دارد: (وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ )    (( آل عمران: 103 ))

بلكه اختلاف و پراكندگى و به جان هم افتادن را يكى از بدترين عذابها به شمار مى آورد: (قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَن يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِّن فَوْقِكُمْ أَوْمِن تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُم بَأْسَ بَعْض)   (( انعام: 65 ))

 «بگو او تواناست كه از بالاى سرتان يا از زير پاهايتان عذابى بر شما بفرستد، يا شما را گروه گروه به هم اندازد ]و دچار تفرقه سازد[ و عذاب بعضى از شما را به بعضى ديگر بچشاند».

ب- از منظر علمای شیعه و سنی (3) :

علامه عسگری: ما در میان خود خوارج هم داریم.

باید حول محور این قرآن گرد آییم ومتحد شویم. همه مسلمانان روی زمین اتفاق نظر دارند که باید به آنچه در سنت رسول الله آمده است عمل شود و هیچ مسلمانی را نمی یابید که این را نگوید. ما در مکتب اهل البیت معتقدیم که هر کس در نماز خود سوره حمد را بدون بسم الله قرائت کند؛ نمازش باطل است. ولی برادر مسلمان حنفی مذهب ما آنرا واجب نمی داند و حمد را بدون بسم الله قرائت میکند. در اینجا امام جعفر صادق می فرمایند: اگر کسی پشت سر اهل سنت نماز بگذارد مانند آنست که پشت سر رسول الله نماز گذاشته است. آری وحدت عملی اینگونه محقق می شود. ما در میان خود خوارج هم داریم. کسانی که اصول عقاید آنها مبتنی بر تکفیر همه مسلمانان است. کسانی که تنها خود را مسلمان می دانند و جز خود همه را مشرک می پندارند.

آیت الله خامنه ای: نظر آقا حرام بودن این جلسات است.

حجه الاسلام نواب می فرمایند: طلبه ها درباره عیدالزهرا زیاد از من پرسش می کردند و من هم می گفتم درست نیست. تا اینکه یکبار محضر رهبر انقلاب مشرف شدیم و از ایشان پرسیدم که نظر شما چیست؟ ایشان خطاب به من درباره جلسات عیدالزهرا فرمودند:

«شما از جانب من موظف هستید حرمت تشکیل و شرکت در اینگونه جلسات را ابلاغ کنید.»

بعدا من که این مطلب را نقل می کردم برخی باور نکردند بنابراین به دفتر رهبری تلفن زدند و مطمئن شدند که نظر آقا حرام بودن این جلسات است.

مولوی توکلی (امام جمعه اهل سنت تایباد): قتل عمد مومن را خدا هرگز نمی بخشد.

امروزه کسانی که فتوای کشتار مسلمانان را صادر می کنند، مزدور آمریکا واسرائیل هستند. رسول اکرم(ص) فرمودند کسی که "لا اله الا الله" بگوید جان و مال و آبروی او محفوظ می ماند. اگر یک مسلمانی خون مسلمان را حلال بداند و او را به قتل برساند، مسلمان نیست و کافر است زیرا خداوند خون مسلمان را حرام قرار داده است و کسی که خون مسلمانی را بریزد از زمره جهنمی های همیشگی است همانطور که قرآن فرموده است: «کسی که مومنی را به عمد می کشد جزاء آن جهنم ابدی است و همیشه در جهنم باقی خواهدماند.» گناهان کبیره دیگر را شاید خدا ببخشد ولی قتل عمد مومن را خدا هرگز نمی بخشد.

این افراد به جای اینکه بروند با کافرانی که با مسلمانان در جنگ هستند مانند اسرائیلی ها و یهودیانی که فلسطین و بیت المقدس را اشغال کرده اند مبارزه کنند و آنها را بکشند، می آیند و مسلمانان را می کشند.

پ-  از دیدگاه امام علی (ع)

امام علی (علیه السلام) در عین حالی که با دیگران اختلاف اعتقادی و هم اختلاف علمی دارد و بسا به کارهای آنان اعتراض کرده است اما در مسئله وحدت بین مسلمین و تحکیم آن به قدری اهمیت می‌داد که در اینجا شئونات شخصی و حق واقعی خودش را قربانی حفظ وحدت اسلام و مسلمین نموده است:

1. ابن ابی الحدید در خطبه 119 نهج البلاغه نقل می‌کند: ایم الله و لولا مخافه الفرقه بین المسلمین و ان یعود الکفر و یبور الدین لکنا علی غیر ما کنا علیه. (4)

حضرت می فرماید به خدا قسم اگر بیم وقوع تفرقه مسلمین و بازگشت به کفر و تباهی دین نبود ما با آنان طور دیگر بودیم، بخاطر پرهیز از اختلاف از حق مسلم خودم چشم پوشیدم.

2. هنگامی که توطئه جنگ جمل را سردمداران آن فراهم کرد حضرت مجبور شد به سوی بصره حرکت کند و فرمود: فرایت ان الصبر علی ذلک افضل من تفرق کلمه المسلمین و سفک دمائهم و اناس حدیثوا عهد بالاسلام و الذین یخض الوطب یفسده ادنی و هن و یفکه اقل خلق.

دیدم صبر از تفرقه کلمه مسلمین و ریختن خونشان بهتر است مردم تازه مسلمانند دین مانند مشکی که تکان داده می‌شود و کوچکترین فرد آن را وارونه می‌کند چه خوب بود طلحه و زیبر چنین آتش افروزی نمی کردند.

ت- از دیدگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری

از جمله آرمانهای بنیادین حضرت امام که ریشه در اندیشه ناب توحیدی ایشان داشت همانا اقتدار اسلام و عزت و سرافرازی مسلمانان درسراسر عالم بود و این باور از جمله اساسی ترین محورهای اندیشه سیاسی ایشان به حساب می آمد که البته بر اثر عوامل متعددی از درون و برون دنیای اسلام به صورت آرزویی دست نیافتنی به نظر می رسید.

اما بر خلاف تصور خام پنداران، ثمره اعجاز گونه تلاشهای خالصانه امام خمینی در جایگاه اسلام شناسی آگاه به مسائل روز و دارای درکی درست و واقع بینانه از پیچیدگیهای معادلات جهان معاصر و رنگارنگی ترفندها و توطئه دشمنان قدرتمند بین المللی، دنیای اسلام را به مقدار زیادی به دستیابی به این هدف نزدیک ساخت و زمینه حصول نهایی آن را فراهم آورد. اما آنچه مسلم است دشمنان و بدخواهان بیکار ننشسته و با آتش افروزیهای مداوم و کینه توزی و خطرناک تر از همه پاشیدن بذر اختلافات مذهبی در ابعاد گوناگون آن سعی در مغشوش کردن فضای معاصر در دنیای اسلام و تیره کردن روابط بین مسلمانان و چیدن میوه مطلوب دارند. اما آنچه در این جهت بر دانشمندان مصلح و خیرخواهان در دنیای اسلام ضرورت دارد ،تأسی به سیره نظری و عملی امام خمینی(س) در ایجاد و توسعه و ماندگاری اساسی ترین عامل یعنی”وحدت” در جامعه جهانی اسلام است. عاملی که از درخشانترین سر فصلها در اندیشه سیاسی و یکی از پر کاربردترین موضوعات در تلاشهای اجتماعی امام جلوه گری دارد و مورد تأکید است. هنوز نوای دلنشین آن بنده مخلص الهی که بر گوش جانها سروش عزت و برادری را صلا می داد طنین انداز است که:" واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرفوا" و در پرتو این کریمه شریفه و آیات مشابه نوای دل انگیز برادری و رأفت را بر پرده های ذهن و اندیشه مسلمانان و حتی سایر پیروان ادیان الهی تعبیه و از ضرورت وحدت، آثار و نتایج آن و نیز خطرات و آفات فقدان این اکسیر محبت و عزت بیان می کرد. قطعا در باره اندیشه پر بار آن خیرخواه فرزانه همه انسانها به مناسبت هفته وحدت مطالب متعددی گفته خواهد شد و حق این است که به ویژه رسانه ها در این جهت با پرهیز از تنگ نظریهای گروهی و محدودیت اندیشه ای صنفی به سراغ آگاهان واقعی بروند و کم وبیش حق مطلب را ادا کنند ، اما این نوشته بنا دارد به وجهی از آن که این روزها متأسفانه غفلت از آن به طریقی گرفتاری برای دنیای اسلام فراهم آورده و مورد سوء استفاده بدخواهان و دشمنان اسلام و مسلمین را قرار گرفته، بپردازد که آن هم وحدت “شیعه و سنی” می باشد. و البته بنا این است که بدون هرگونه طول و تفصیلی به گوشه ای از فرمایشات حضرت امام خمینی(س) و در ادامه بیانات مقام معظم رهبری به این مهم پرداخته شود:

حضرت امام در پیام خود در تاریخ ۵۷/۱۱/۲۳یعنی یک روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در اوج مسایل متعدد و پیچیده آن روزها به این امر اساسی چنین اشاره دارند:

((ما با مسلمین اهل تسنن یکى هستیم؛ واحد هستیم که مسلمان و برادر هستیم. اگر کسی کلامی بگوید که باعث تفرقه بین ما مسلمانها بشود، بدانید که یا جاهل هستند یا از کسانی هستند که میخواهند بین مسلمانان اختلاف بیاندازند. قضیه شیعه و سنی اصلا در کار نیست، ما همه با هم برادریم.))   صحیفه امام، ج6 ، ص133

در ۵۸/۵/۲۹ در پیامی به اهالی کردستان چنین می فرمایند:

((عوامل اجانب که منافع خود و اربابانشان را در خطر مى‏بینند، براى تحریک برادران اهل سنت و دامن‏ زدن به برادرکشى قضیه شیعه و سنى را طرح نموده و مى‏خواهند با شیطنت بین برادران اختلاف ایجاد کنند. در جمهورى اسلامى همه برادران سنى و شیعه در کنار هم و با هم برادر و در حقوق مساوى هستند. هر کس خلاف این را تبلیغ کرد، دشمن اسلام و ایران است و برادران کُرد باید این تبلیغات غیر اسلامى را در نطفه خفه کنند.))  (5)

آیت الله خامنه ای در پاسخ به استفتائی مطرح کردند که در آن خواسته شده بود تا ایشان نظر خود را درباره اهانت و استفاده از کلمات تحقیرآمیز و توهین به همسر پیامبر اسلام ام المومنین حضرت عایشه اعلام کنند.: " اهانت به نمادهای برادران اهل سنت از جمله اتهام زنی به همسر پیامبر اسلام عایشه حرام است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به ویژه سید الانبیاء پیامبر اعظم -حضرت محمد (ص) می شود."

ث- از دیدگاه اهل بیت

   با تعمق و بررسي منابع اسلامي که در طول قرون واعصار توسط محدثين و رجال حديثي فريقين در دسترس ما قرار گرفته است ، اتحاد و وحدت مسلمين در آن از جايگاه رفيع و با عظمتي برخوردار است و رفتار و گفتار معصومين (ع) خصوصا رسول مکرم اسلام (ص) گواه بر اين ادعاست . بطوريکه نمونه بارز اين الفت و يگانگي را مي توان در صفوف نمازهاي جماعت مشاهده نمود که تا چه اندازه رسول خدا (ص) و سائر ائمه (ع) به آن عنايت داشته و مسلمانان هم عصر آن بزرگوار به آن اهتمام مي ورزيدند و مسجد هم به عنوان بزرگترين مرکز اتحاد و يگانگي مسلمانان که با اجتماع در آن ، مهمترين معضلات سياسي و اجتماعي را سامان مي بخشيدند مطرح بوده است . وحدت امت اسلامي از اصول و ارزشهاي مورد تاکيد پيامبر خدا (ص) بوده است از ديدگاه آن حضرت ، عزت و اقتدار همه جانبه مسلمانان در پرتو وحدت و همبستگي ، در برابر دشمنان مشترک است . ايشان ، وحدت امت اسلامي را از راهبردهاي اقتدار امت اسلامي در همه ازمنه و امکنه دانسته و براي تحقق آن تلاش فراواني نموده اند به گونه اي که شکوه جامعه ي اسلامي در عصر رسول خدا (ص) بازخورد راه کارهاي ارائه شده از قبل آن بزرگوار بوده است . علاوه بر گفتارهاي آن حضرت پيرامون ضرورت ، اهميت و فوايد وحدت ، از سيره سياسي ، اجتماعي و فرهنگي پيامبر (ص) به دست مي آيد که آن حضرت بنيانگذار وحدت امت اسلامي در جامعه عربي آن زمان بوده است.

     پيامبر (ص) اسوه ي کامل در همه ي ابعاد زندگي مي باشد و قرآن کريم نيز با تاکيد بر اين موضوع که : لقد کان لکم في رسول الله اسوه حسنه (6) همه انسانها را دعوت به پيروي از اين اسوه ي کامل مي نمايد و مي فرمايد :

ما اتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا (7)

     هر آنچه را که رسول خدا براي شما مي آورد آن را بپذيريد و آنچه را که شما را از آن نهي مي کند دوري کنيد

     بنابر اين با الگو قرار دادن سيره آن حضرت (ص) براي مسلمانان امروز نيز ، کارآمدترين راهکارها براي تحقق وحدت امت اسلامي ارائه مي گردد . و مراد از وحدت اين است که مسلمانان در کنار حفظ مذاهب خودشان بر محور مشترکات ديني چون توحيد ، قرآن ، پيامبر اعظم (ص) ، و ... در برابر خطراتي که اصل اسلام و امت اسلامي را تهديد مي کند همبستگي و اتحاد داشته و از هرگونه تفرقه و جدايي که به اين اصل خدشه وارد نمايد پرهيز نمايند .

عوامل ایجاد وحدت

  از اولين اقدامات رسول مکرم اسلام (ص) بعد از تشکيل حکومت اسلامي در مدينه ، بمنظور تقويت بنيه ي آن  ايجاد روحيه ي وحدت و يگانگي بين مسلمانان بود . بنابراين ، ايشان (ص) بعد از آن همه تلاش و کوششي که جهت استقرار پايه هاي حکومت اسلامي متحمل شدند و توانستند عرب آن عصر را تحت لواي اسلام در آورد . لذا پيامبر (ص) در اين برهه از زمان با اجراي برنامه عقد اخوت و برادري بين مسلمانان به اين مهم اقدام نمود و هر مسلماني با مسلمان ديگر پيمان برادري بستند و عملاً بنيان اتحاد مستحکم شد. همانگونه که اتحاد و يکي شدن مسلمانان از ديدگاه اهل البيت (ع) حائز اهميت است و به آن نيز اشاره شد ، آن بزرگواران (ع) در سخنان خود به عوامل اتحاد نيز اشاراتي داشته که به مهمترين آنها مي پردازيم :

1- خدا و پيامبر (ص)

از مهمترين عوامل اتحاد مسلمانان که هر چند در بعضي از منابع اسلامي از زبان رسول خدا (ص) نقل مي کنند که فرمود : بعد از من امت من بيش از هفتاد فرقه خواهند شد (8) يکي شدن آنان در حول محوريت خدا و پيامبر ( ص) است بطوريکه نمونه بارز آن را مي توان در قضيه زير يافت :

مردي به نام شاس بن قيس که بزرگ شده دوران جاهليت بود کينه و حسد مسلمانان در سينه اش شعله مي کشيد يکي از جوانان يهودي را تحريک کرد که بين دو قبيله اسلامي اوس و خزرج اختلاف ايجاد کند . اين يهودي ميان اين دو قبيله آمده جنگها و درگيريهاي دوران جاهليت را يادآور ي نمود و آتاش فتنه را روشن ساخت بطوري که افراد دو قبيله شمشير به دست گرفته و در مقابل يکديگر صف آرايي کردند .

همين که رسول خدا (ص) از اين قضيه مطلع شد به همراه تعدادي از مهاجرين و انصار در محل درگيري حاضر شد و فرمود :

"يا معشر المسلمين الله الله ، ابدعوي الجاهليه و انا بين اظهرکم ؟ بعد اذ هداکم الله الي الي الاسلام و اکرمکم به ، و قطع به عنکم ام الجاهليه ، و استنقذکم به من الکفر ، و الف به بينکم ، ترجعون الي ما کنتم عليه الکفار"

اي مسلمانان ، آيا خدا را فراموش کرده ايد و شعار جاهليت سر مي دهيد با اينکه هنوز من در ميان شما حضور دارم . پس از آن که خداوند شما را به نور اسلام هدايت کرد و به شما ارزش داد و فتنه هاي دوران جاهليت را ريشه کن ساخت و از کفر رهايي بخشيد و ميان شما الفت و برادري برقرار کرد ، شما دوباره مي خواهيد به دوران کفر جاهلي برگرديد ؟

در تاثر سخنان رسول خدا (ص) مردم متوجه شدند که اين فتنه ، توطئه ي شيطاني است و از اين کار خود پشيمان شده و سلاحها را به زمين گذاشتند در حالي که اشک از ديدگانشان جاري بود ، دست در گردن هم انداختند و يکديگر را بوسيدند. (9)

امام علي (ع) نيز در نهج البلاغه به اين محوريت اشاره داشته و مي فرمايد :

و الهکم واحد و نبيهم واحد(10)  ايشان بروز اختلاف را با وجود يکي بودن معبود مسلمانان و فرستاده ي پاک او بي معنا مي داند .

2- دين اسلام

      همه ي اعمال مشترکي که در اسلام ، همگان موظف به اجراي آن هستند از قبيل بجا آوردن نمازهاي پنجگانه ، روزه ي ماه مبارک رمضان ، انجام مناسک حج ، پرداخت خمس و زکات ، و ديگر اعمال را مي توان از عوامل پيوند وحدت محسوب نمود و هرکس که به اين امور مبادرت مي ورزد در زمره ي مسلمين محسوب مي شود و تحت لواي اسلام گرد مي آيد .

    پيامبر اسلام مي فرمايد : " من شهد ان لا اله الا الله و استقبل قبلتنا و صلي صلاتنا و اکل ذبيحتنا فذلم المسلم له ما للمسلم و عليه ما علي المسلم" (11)

    کسي که يکتايي خدا را گواهي کند . قبله ي مسلمانان را قبله ي خود قرار دهد ، همانند آنان نماز بگذارد و از گوشتي که آنان پاک و حلال مي داند بخورد . مسلمان به شمار مي رود و از مزاياي اسلام بهره مند مي شود و مشمول وظايف مسلمانان خواهد بود .

     امام علي (ع) نيز مي فرمايد :" اما دين يجمعکم" (12) و نيز: " و انما انتم اخوان علي دين الله" (13)

      امام (ع) دين را مايه ي اجتماع مسلمانان و وسيله ي مؤاخات آنان مي داند که اشاره به آيه مبارک قرآن دارد که مي فرمايد :" انما المؤمنون اخوه" (14) که آنان را در زمره برادران همديگر قرار مي دهد.

3- قرآن و عترت

يکي از مهمترين مباحث مورد تاکيد رسول خدا (ص) که در زمره ي وصاياي ارزشمند آن بزرگ مرد است ، شناخت قرآن و عترت ، و تأسي و تمسک به آن دو است به طوري که در قرآن کريم نيز به آن اشاره گرديده و از قول پيامبر (ص) اجر و مزد تمامي زحمات و تلاش ايشان ، دوستي و مودت عترت بيان شده است :

لا يسئلونک اجراً الا الموده في القربي"(15 ) "

آري ، با مراجعه به کتب فريقين ، به وضوح در مي يابيم که رسول خدا (ص) تمامي مسلمانان را بعد از قرآن کريم به عترت ارجاع مي دهد و بهترين عامل وحدت را تمسک به قرآن و اهل البيت عصمت و طهارت (ع) معرفي مي نمايد . کلامي که در منابع حديثي شيعه و سني بطور متواتر و با اسناد صحيح نقل شده است که به ذکر آن مي پردازيم :

     "اني تارک فيکم الثقلين ما ان تمسکتم به لن تضلوا بعدي ، احدهما اعظم من الآخر ، کتاب الله حبل ممدود من السماء الي الارض و عترتي اهل بيتي و لن يفترقا حتي يردا علي الحوض ، فانظروا کيف تخلفوني فيهما" (16)

    من دو چيز گرانبها در ميان شما مي گذارم اگر به آن چنگ زنيد هيچگاه گمراه نخواهيد شد ، يکي از آن دو بزرگتر و مهمتر از ديگري است . کتاب خدا (قرآن ) اين ريسمان الهي تا زمين کشيده شده است و عترت و خاندان من ، اين دو از همديگر جدا نخواهند شد تا کنار حوض بر من وارد شوند . پس بيانديشيد که چگونه حق مرا درباره ي اين دو اداء مي کنيد .

      :در بعضي از منابع عبارت زير در ذيل حديث آمده است

     فلا تقدموهما فتهلکوا ، و لا تقصروا عنهما فتهلکوا و لا تعلموهم فانهم اعلم منکم" (17)"

     بر آنان پيشي نگيريد و از آنان عقب نمانيد و در مقام آموزش به آنان نباشيد که آنان از همه ي شما داناتر هستند .

نکته اي که حائز اهميت است اين است که در منابع ، از قرآن و عترت به دو ثقل و دو چيز گرانبها تعبير شده است که از يکديگر جدا نمي شوند و اين اتحاد و وحدت بين قرآن و عترت تا قيامت ادامه دارد . بنابراين پيامبر (ص) با دعوت همه ي مسلمانان به پيروي از آن دو گوهر گرانبها و پيروي از اوامر و نواهي قرآن که تفسير و توضيح آن را مي توان در ميان اهل بيت رسول خدا (ص) مشاهده نمود ، دروازه هاي افتراق و جدايي را بسته نگاه داشته است .

     امام علي (ع) نيز در خصوص محوريت قرآن در اتحاد بين مسلمين مي فرمايد :

    و احياؤه الاجتماع عليه و اماتته الافتراق عنه" (18)"

 .احياي قرآن را جز در اتحاد بر محور آن مفهومي ديگر نيست ، چنانکه معناي ميراند قرآن ، جز جدايي از آن نيست

4- نفي قوميت گرايي

     يکي از راهکارهاي پيامبر اسلام (ص) جهت تحقق وحدت در جامعه مسلمين و ايجاد حس برادري و يکي شدن آحاد مسلمانان ، نفي نژاد پرستي و تبعيض هاي ناروا بين افراد جامعه بود . زيرا همان گونه که در منابع تاريخي موجود است ، نژاد پرستي و تفاخر به قوميت و آباء و اجداد به وفور در ميان سران عرب وجود داشته و با ظهور اسلام و نزول قرآن بر نبي مکرم (ص) در مبارزه با اين تفکر پليد ، پايه هاي اين انديشه متزلزل شد چنانکه در قرآن کريم مي خوانيم :  

     يا ايها الناس انا خلقناکم من ذکر او انثي و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقيکم" (19) "

     اي مردم ما شما را از مرد و زن آفريديم و شما را بصورت گروه و قبيله قرار داديم تا يکديگر را بشناسيد . همانا گرامي ترين شما نزد خداوند با تقواترين شماست .

     از اينرو در سيره ي عملي رسول خدا (ص) مي بينيم که آن بزرگوار ، بلال سياه پوست حبشي را مؤذن خود قرار مي دهد زيد بن حارثه جوان سال را فرمانده لشکر منصوب مي کند و سلمان فارسي را که از ايران بوده و به زعم عرب آن روز ، وي در زمره ي عجميان است را مي بينيم که در نزد پيامبر (ص) از مقام والايي برخوردار است . و از او به اهل بيت تعبير مي فرمايد . همه ي اين اقدامات رسول خدا (ص) جهت نهادينه کردن فرهنگ ارزش گرايي در جامعه بر اساس توانمنديهاي اشخاص بوده است و با توجه قرار دادن اين فرهنگ ، اتحاد و يکدلي در جامعه رقم مي خورد و افراد با طيب خاطر به اين اعتقاد دارند که انتصابها بر اساس روابط نيست و همه چيز در دايره ارزش قرار داشته و با اين نيت با اعتماد به مسئولين خود اتحاد و وحدت گرايي بين آنان رشد مي نمايد و پايه هاي قوميت گرايي و انزوا متزلزل شده و نابود مي گردد.

5- تعامل و گفتگو

     با مراجعه به جزئيات اصول و فروع دين اسلام بين دو مکتب شيعه و سني ، شاهد اختلافاتي از جمله در احکام و عقايد هستيم . هرچند که مکتب اهل سنت نيز با تقسيم بندي آن به چهار فرقه مالکي ، حنبلي ، شافعي و حنفي و نيز مکتب شيعه به اسماعيليه ، زيديه ، واقفيه ، اماميه و ... تفاوتهاي عديده اي بين آنها وجود دارد . ولي در اين ميان ، بدعتهاي بزرگي که هيچگونه پايه و اساس درستي نداشته و در خلق آن شايد دستهايي در کار بوده که با دامن زدن به آن اختلاف در پيکره امت اسلامي ايجاد شود ، وجود دارد که با تعامل و گفتگوي علماي فريقين بطور مسالمت آميز مي تواند جلوي بسياري از نزاعهاي دو مکتب را به صلح و صميميت تبديل نمايد .

     بعنوان مثال ، از جمله شبهاتي که وجود داشته و آن را به شيعه اماميه نسبت مي دهند ، وجود قرآني جداي از قرآن حاضر بوده و دشمنان با دامن زدن به اين نکته که شيعيان اعتقاد به قرآني دارند که بر خلاف قرآن موجود است اهدافي را در ذهن مي پرورانند . ولي در واقع شيعيان به همين قرآن حاضر اعتقاد داشته و معتقدند کلمات موجود در اين مجموعه ، توسط خداوند حي و حکيم بر پيامبر اسلام (ص) نازل شده است و اگر هم در اين خصوص شبهه اي موجود است ، فقط علماي دو گروه مي توانند در اين پيرامون به بحث و بررسي بپردازند و با ارائه ي سمينارها و کنفرانسها و جلسات علمي در اين خصوص به حل و فصل اختلاف اقدام نمايند و از هر گونه دادن بهانه به دست دشمنان دين جلوگيري نمايند .

وظيفه ي ما مسلمانان جهت تحکيم وحدت

     علاوه بر کليه مواردي که ذکر شد و هر مسلماني بايد خود را ملتزم به رعايت آن بداند تا به هر نحوي نقشي در ايجاد اتحاد در جامعه ي اسلامي خود داشته باشد . اما ذکر اين نکته نيز خالي از لطف نخواهد بود که تعميق روابط حسنه و معاشرت هاي اسلامي نيز در تقويت روحيه ي اتحاد تأثير گذار است .

     بدون ترديد ، ايجاد روابط سالم و پسنديده در افراد جامعه ، موجب اطمينان آنان به يکديگر و اتحاد خواهد شد  و هر قدر هم فضايل اسلامي و سجاياي اخلاقي ، دوستي و محبت آنان زياد شود اين اتحاد مستحکمتر  خواهد شد .

     قرآن کريم با بهره گيري از شيوه هاي کارآمد تربيتي در اين مسير کوشيده و پيروان خود را هدايت مي کند. امانت داري ، صله رحم ، راستگويي ، عيادت از بيماران ، کمک به مستمندان ، خودداري از آزار ديگران ، رعايت حقوق فردي و اجتماعي ساير مسلما نان ، پرهيز از غيبت انسانهاي ديگر ، انفاق ، احسان ، عفو و گذشت از جمله آموزه هاي قرآن کريم و حضرات معصومين (ع) هستند که با رعايت آنان و بکار بستن معاشرت صحيح منطبق با اين آموزه ها ما شاهد انسجام بيشتر صفوف مسلمين خواهيم بود .

موانع وحدت

7 دلیل می توان برای این امر برشمرد:

1- جهل به معنى وحدت

وحدت یعنی:

پ - مقام معظم رهبری: همین که پیروان این دو مذهب با هم برادر باشند و احساس برادری کنند؛ نه این که شیعه، سنی و سنی، شیعه بشود. نه، مراد از وحدت این نیست؛ بلکه وحدت به معنای احساس برادری است. (20) 

2- جهل به اینکه مسلمانان در اصول با یکدیگر مشترک هستد

امام خمینی (ره) : ... مسلمانان در اصول و در بیشتر فروع با یکدیگر مشترک هستیم، پس واجب است مراقب باشیم دشمن بین ما اختلاف نیفکند (21)

3- عدم توجه وجهل به ضرورت و وجوب وحدت

مقام معظم رهبری: بایستی تفهیم کرد که وحدت بین مسلمین، به صد دلیل واجب، و به صد دلیل ممکن است. (22)

امام خمینی (ره): دعوت به اسلام، اصلش دعوت به وحدت است. (23)

4 - جهل به اینکه وحدت «وحدت الهی» است

امام خمینی (ره) : ما براى خدا وحدت داریم. ما وحدت مان براى این نیست که خودمان به جایى برسیم یک کارى بکنیم. خدا فرموده وحدت داشته باشید، براى او وحدت داریم و این وحدت که براى خداست، هر کیدى در مقابلش خنثى است. براى این که این کید، کید با خداست، این دشمنى، دشمنى با خداست. وقتى ما براى خدا این کار را کردیم، کسى اگر مخالفت کند، مخالفت با خدا کرده است. (24)

5- جهل به سیره و روش پیامبرو اهل بیت (علیهم السلام)

مقام معظم رهبری: ما به عنوان عایله تشیع، باید با همه وجود احساس و اعلام کنیم که معتقد به وحدت جهان اسلام و وحدت پیروان «لااله الااللّه و محمّد رسول اللّه» هستیم.

ما به عنوان عایله تشیع، باید با همه وجود احساس و اعلام کنیم که معتقد به وحدت جهان اسلام و وحدت پیروان «لااله الااللّه و محمّد رسول اللّه» هستیم.

ما امروز در دنیا باید مایه وحدت بشویم؛ همچنان که همه ائمه بزرگوار ما(سلام اللّه علیهم) همیشه عامل جمع و وحدت بوده اند. (25)

مقام معظم رهبری: این ندای وحدت در دنیا، گران جا افتاده است. این را آسان نشکنید! هر که بشکند خیانت کرده است؛ هر که می خواهد باشد. فرقی نمی کند سنّی باشد یا شیعه باشد. (26)

6- وجود افراد کج‏فهم متعصبِ یا وابسته‏ به اجانب

مقام معظم رهبری: دامن زدن به اختلافات شیعه و سنی، عرب و عجم، آسیایی و آفریقایی، و عمده کردن ناسیونالیسم های عربی، تورانی و فارسی، اگرچه به وسیله بیگانگان آغاز شده است اما متأسفانه، امروز به وسیله خودی هایی که بر اثر کج فهمی و یا نوکری اجانب، آب به آسیاب دشمن می ریزند، ادامه می یابد. (27)

7- وجود آخوندهای درباری و وعاظ وابسته به دربارها و استکبار جهانی

مقام معظم رهبری: امروز ابزار کار امریکا و سردمداران سیاستهای امریکایی در منطقه، عمدتاً همان آخوندهای درباری مزدور و قلم فروش و دین فروش هستند که می توان اثرانگشت پلیدشان را در بسیاری ازنفاق افکنی ها و توطئه پراکنی ها مشاهده کرد. (28)

مقام معظم رهبری: ما به همه مسلمانان و متن ملت ها این توصیه را داریم که نگذارند بعضی از روحانی نماها و وعاظ وابسته به دربارها و استکبار جهانی، با طرح شعارهای تفرقه انگیز که بعضاً مشاهده می شود، بین برادران اختلاف بیندازند. (29)

وحدت گریزی

مساله ای که جامعه امروزی درگیر آن شده است، وجود یک نوع خودخواهی و غلوگرایی در دین است و نشات گرفته از تفکرات متحجرانه ای میباشد که در جهت مقاصد دشمن عمل میکند و با توجه به این که برخی افراد نمیتوانند مرز مشخصی بین اسلام ناب محمدی و تحجر ایجاد کنند بدین ترتیب به مسائلی همچون وحدت نیز با یک دید منفی مینگرند و این خود عامل اصلی وحدت گریزی میباشد و بر این اساس، سبب دوری نظام اسلامی ازاهداف عالی آن میشود . اما چگونه میتوان تحجر را توصیف کرد ؟ پایه این تفکر از دینداران جاهل و دشمنانی که سعی دارند با سوء استفاده از اعتقادات مسلمانان به ظهور و بروز این پدیده کمک کنند، تشکیل شده است.

در ابتدا تعریف کلی از "تحجر" را مطرح میکنیم : "تحجر" عبارت است از احتياط گرايي افراطي و تعصب به ظواهر دين و متون ديني و تک ساحتي انديشي در مصادر استنباط، اصول را با فروع برابر نشاندن و فروع انگاشتن، جرآت نوآوري نداشتن و سنت و مشهورات عرفي را با ديانت يگانه کردن، و بالاخره به تقليد در اجتهاد و عملا به تعطيلي اجتهاد گري تن در دادن .

چه مصداق‌هایی را می‌توان به عنوان تحجر گرایی دینی در جامعه ایران معاصر نام برد؟

شکافی که میان باورهای دینی و پیشرفت‌های اجتماعی پدید آمده از بارزترین مصداق های تحجرگرایی دینی ما است. در این جا منظور از "پیشرفت" وجه مثبت یا منفی آن نیست بلکه مقصود این است که ابتدا یک تحولی در جامعه پدید می‌آید، سپس می بینیم باورهای دینی ما با این تحول منطبق نیست، در ابتدا سعی می کنیم با نوعی تعصب کاذب در مقابل آن تحول بایستیم و زمانی که زورمان نرسید به توجیه شرعی آن می‌پردازیم. مثلا مفهوم مردم سالاری یا دموکراسی را در نظر بگیرید. ما ابتدا از راه فهم قرآن و مستقل از غرب به این مفهوم نرسیدیم که مثلا پارلمان داشته‌باشیم، یا جامعه ما مردم سالار شود. بلکه این مفهوم از تمدن معاصر غرب به ایران هم نفوذ کرد. یعنی با ورود ابزار و صنعت جدید، ساختارهای اجتماعی هم به‌گونه‌ای دگرگون شد که باورهای سنتی پاسخگوی حل مسائل جاری نمی‌تواند باشد. حالا سنتی‌های ما با تغییرات مخالفت می کنند که مبادا باورهای دینی خدشه بردارند و روشنفکران ما می‌خواهند این تغییرات را با رویکرد به قرآن توجیه کنند که طبیعتا تنتیجه تلاش هردو جناح حاصلی برای اعتلای جامعه ایران نخواهد داشت. با رویکرد سنتی از روند رشد در جهان معاصر بریده می‌شویم و با رویکرد این روشنفکری دینی هم ممکن است حداکثر مقلد خوبی برای غرب بشویم. در هر صورت بعید است که با این دو رویکرد بتوانیم به‌عنوان ملتی زنده و مستقل گامی به سوی کمال برداریم. نقطه مقابل تحجر که بعضا از خود تحجر خطرناکتر و مخرب تر میباشد جریان های روشنفکرمابانه ای هستند که سعی میکنند دین را خارج از زندگی اجتماعی بشری قرار دهند و تنها آن را ابزاری برای زندگی راحت انسان بدانند و مطابق سبک نگرش آن ها در صورتی که برای رسیدن به اهداف متعالی معنوی مشقت هایی در راه باشد که شاید تاوان آن نگاه مغرضانه جامعه بین الملل نسبت به کشوری باشد دین ، دیگر کاربردی نخواهد داشت.

ارتباط تحجر با وحدت

 با توجه به مفهوم تحجر که در مطلب فوق بدان اشاره شد ، تحجر را میتوان زمینه ای برای اسلام هراسی و دین گریزی دانست. چرا که زمانی میتوانیم مقوله وحدت یا اتحاد اسلامی را مطرح کنیم که نگاه خود را عاری از هرگونه تعصبات تو خالی که جزو مقاصد کینه توزانه دشمن میباشد و اهداف آن نیز ضربه به مبانی اصیل اسلام و ارزش های انقلابی ما میباشد کرده باشیم از این رو این پدیده شوم را نیز میتوان یکی از عوامل انحراف در انقلاب اسلامی دانست و باید در برابر آن ایستادگی کرد. امروزه مشاهده میکنیم که از تشییعی صحبت میشود به عنوان تشییع انگلیسی و مبنای آن نیز اعمال متحجرانه و غلو گرایی دینی و بدعت هایی میباشد که هیچگاه اسلام آن ها را تصدیق نکرده و چه بسا در هر فرصتی  نیز انزجار خود را نسبت به آن اعلام میدارد. از نمونه های بارز تفکرات شیعه انگلیسی عزاداری سیدالشهدا، امام حسین (ع) میباشد و اغلب با قمه زنی و اموری که نه تنها دیانت بلکه انسانیت بشر را زیر سوال میبرد همراه میشود. با توجه به این گفته ها میتوان به طور صریح اعلام کرد که حکومت مقتدر واحد اسلامی تشکیل نخواهد شد مگر با یک نگرش عمیق و منطقی نسبت به ارزش های اسلامی و همچنین تشخیص حیله های دشمنانی چون انگلیس و آمریکا و رژیم غاصب صهیونیستی که میخواهند با ترویج اندیشه های باطل خود در میان ندای حق طلبانه اسلام که منادی وحدت میباشد خلل ایجاد کنند.

تلخیص و نتیجه گیری

افزایش درگیری های منطقه و تشکیل متعدد گروه های تروریستی که نه تنها آرامش منطقه بلکه آرامش اربابان خود را که زمانی بوسیله همین اربابان تغذیه فکری و حتی در بازه ای تغذیه تسلیحاتی میشدند را سلب کرده و به یک معضل جدی برای جامعه جهانی تبدیل شده است و همچنین تلاش دشمن برای بسط دادن این گروه ها با اندیشه اسلام ناب ضرورت وحدت را دوچندان کرده است. یعنی دشمن در تلاش است تفکر وحشیانه عده ای وهابی و سلفی را در قالب تفکر اسلامی برای مردم خود تبیین کند ، اندیشه این تروریست ها به تعبیر امام خمینی (ره) برگرفته از اسلام آمریکایی میباشد و با استفاده از همین اسلام آمریکایی که از دو زیر مجموعه اسلام سکولار و متحجر پدید آمده است سعی در تشکیک افکار عده ای عوام الناس دارد و با توجه به این که تئورسین ها و رهبران دینی و اکثر آیات عظام در کشورهای مسلمان به این اتحاد نظر رسیده اند که ظهور عناصری چون داعش در نتیجه عدم وحدت بین مسلمانان میباشد. بر همین اساس وظیفه مسلمانان سنگین تر میشود چرا که فقط با تفکر اسلام ناب محمدی میتوان در برابر این فتنه ها ایستاد و طرح تفکر اسلام ناب نیز به نتیجه نخواهد رسید مگر در سایه تعاملی سازنده با دیگر مسلمانان که فقط با وحدت امکانپذیر میباشد.

منابع

1- سروده سید محمد صادق آتشی

2- www.adyannet.com/en/node/11769

3- http://didban.ir/fa/news-details/7363

4- http://seyedkarim.blogfa.com/post/13

5- http://www.rozenews.com/doc.php?newsid=11000

6- ممتحنه / 6

7- حشر / 7

8- المستدرک علي الصحيحين – ج 3 – ص 547

www.valiasr-aj.com9- حسيني قزويني – مقاله ارزش و جايگاه وحدت از منظر قرآن و سنت – برگرفته از سايت  

10- نهج البلاغه – خطبه 18

11- محمد بن اسماعيل البخاري - صحيح البخاري –  دارالفکر – بيروت – 1401 ق - ج 1 – ص 15

12- نهج البلاغه – خطبه 179

13- نهج البلاغه – خطبه 112

14- حجرات / 10

15- شوري / 23

16- محمد بن عيسي الترمذي -  سنن الترمذي –  دارالفکر – بيروت – 1403 ق -ج 5 – ص 386

17- المعجم الکبير – ج 5 – ص 166

18- نهج البلاغه – خطبه 127

19- حجرات / 13

20- سخنرانی در دیدار با گروهی از روحانیون، ائمه جمعه و اساتید حوزه های علمیه اهل سنت استانهای سیستان و بلوچستان، خراسان و مازندران 05/10/1368

21- مبانى فقهى حکومت اسلامى؛ ج 1، ص: 105

22- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با حجّةالاسلام والمسلمین محمّدی ری شهری و دست اندرکاران امور حج 13/12/1376

23- صحیفه امام ج‏15 482

24- صحیفه امام ج‏19 208

25- سخنرانی در دیدار با میهمانان و شرکت کنندگان کنفرانس جهانی اهل بیت(علیهم السّلام) 04/03/1369

26- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام، به مناسبت سالروز ولادت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله)و امام جعفرصادق (علیه السلام) 24/06/1371

27- پیام به حجاج بیت اللّه الحرام 28/02/1372

28- سخنرانی در مراسم بیعت اقشار مختلف مردم کُرد از استانهای کُردستان، آذربایجان غربی و کرمانشاه 13/04/1368

29- سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از اقشار مختلف مردم شهرهای شاهرود، خلخال، بیرجند، قیدار، خمسه، تیران و چالوس، روحانیون و معاونان دفاتر عقیدتی، سیاسی نیروی زمینی ارتش و جمعی از شیعیان استان سرحد پاکستان  19/07/1368