چرا پیامبران و امامان گاهی خود را گناهكار خوانده و از خدا طلب آمرزش كرده‎اند/ چه ضرورتی دارد که امام معصوم باشد و چگونه مشخص می‌شود که امام معصوم است/ آیا انسان‌هاى معمولى هم می‌‏توانند معصوم باشند

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

علامه طباطبایى می‌‏فرماید: منظور از «عصمت» وجود امرى است در انسان معصوم که او را از وقوع در آنچه جایز نیست (مثل خطا و معصیت) حفظ می‌کند(1). البته از نظر ایشان، انبیاى الهى (و تمامى اولیا و هدایت‌شدگان خاص) داراى عصمت مطلق هستند که مصادیق فراوانى را شامل می‌‏شود(2). از نظر ایشان "عصمت" نتیجه‏ علم معصوم به عواقب گناه است؛ یعنى علم و شعور معصومان به آثار گناهان به گونه‌‏اى است که هیچ‌گاه مغلوب قواى دیگر انسانى نمی‌شوند و مسلط بر آنان هستند(3).

 

در مورد «عصمت» نظریه‏ دیگرى وجود دارد که می‌‏گوید «معصوم بر اثر بالا بودن مراتب شناخت خداوند متعال و دلباختگى نسبت به جمال و کمال حق به خود اجازه نمی‌‏دهد که گامى بر خلاف رضاى او بردارد و عشق و علاقه انسان به معبود و درک جمال و جلال او و آگاهى از نعمت‏هاى بى‌پایان او در حق وى، آن‌چنان در روحش خضوع و فروتنى به وجود می‌‏آورد که هرگز به فکر گناه نمی‌‏افتد چه رسد به این که مرتکب گناه شود.»(4)

 

آنچه باعث می‌شود که اختیار نسبت به انجام اشتباهات هرگز به ارتکاب خطا و گناهان نینجامد، وجود این عوامل در شخص معصوم است: «علم حقیقی به واقعیت امور بد و نیک»، «تأیید و توفیق ویژه از سوی خدا» و «بهره‌مندی از روح‌القدس؛ روحی مقدس و مطهر که همراه همیشگی معصوم است».

 

 

عصمتى که در پیامبران است، جامع هر دو است و پیامبران در علم و عمل معصوم‌اند؛ یعنى هم کردارشان صالح و مطابق با واقع است، هم دانش و علم‌شان صائب و برخاسته از مبدأیی است که هیچ‌گونه اشتباه و سهو و نسیان در آن راه ندارد؛ زیرا به مرحله‏ عقل مجرد و شهود محض و کشف صحیح راه یافته است که در این مرحله، وهم و خیال هم تابع عقل‏اند و هرگز وسوسه‏هاى شیطان در آن راه ندارد.(5)

 

 

 

 

از آنجا كه ادراك‎های عادی انسان‎ها برای شناسایی كامل راه سعادت و شقاوت كافی نیست، پس خدا باید این نقص و كمبود را از راه وحی و ارسال پیامبر جبران كند. در غیر این صورت هدف از خلقت انسان ـ تكامل اختیاری ـ نقض می‎شود؛ زیرا تكامل اختیاری در گرو شناخت صحیح و كافی است و آن امر نیز بدون بعثت انبیاء حاصل نخواهد شد. پس اگر خداوند پیامبری بفرستد، ولی این پیامبر در دریافت وحی یا حفظ و ابلاغ آن دچار خطا گردد، هدف از بعثت نقض خواهد شد و این كار با حكمت خدا منافات دارد.

 

 

«عالِمُ الْغَیبِ فَلا یظْهِرُ عَلی غَیبِهِ أَحَداً إِلاَّ مَنِ ارْتَضی مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ یسْلُكُ مِنْ بَینِ یدَیهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً لِیعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسالاتِ رَبِّهِمْ وَ أَحاطَ بِما لَدَیهِمْ وَ أَحْصی كُلَّ شَی‏ءٍ عَدَداً؛ دانای غیب اوست و هیچ كسی را بر اسرار غیبش آگاه نمی‎سازد، مگر رسولانی كه آنان را برگزیده و مراقبینی از پیش رو و پشت سر برای آن‎ها قرار می‎دهد، تا بداند پیامبرانش رسالت‎های پروردگارشان را ابلاغ كرده‎اند و او به آن‌چه نزد آن‌هاست احاطه دارد و همه چیز را احصا كرده است.»(9)

 

روشن است كه انجام چنین رسالتی بدون عصمت آنان در مقام اخذ، حفظ و ابلاغ وحی ممكن نیست.

 

 

1.  پیامبر از روی هوای نفس سخن نمی‎گوید:

«وَ ما ینْطِقُ عَنِ الْهَوی إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْی یوحی(10)

 

2. پیامبران هدایت یافتگا‌ن‌اند و هر كس را خدا هدایت كند، گمراه نمی‎شود:

«أُولئِكَ الَّذِینَ هَدَی اللَّهُ»(11)

«وَ مَنْ یهْدِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُضِلّ»(12)

 

3. منشأ ضلالت و گناه، شیطان است، و شیطان نمی‎تواند در پیامبران نفوذ كند:

«فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِینَّهُمْ أَجْمَعِینَ إِلاَّ عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ»(13)

 

4. اطاعت از پیامبر، اطاعت از خداست و اطاعت از خدا، با گناه قابل جمع نیست:

«مَنْ یطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ»(14)

 

5. عمل پیامبر اسوه حسنه است و گناه با اسوه حسنه بودن سازگار نیست:

«لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»(15)

 

6. پیروی از پیامبر باعث پیدایش محبت خداست و خدا گناه را دوست ندارد:

«قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ»(16)

 

7. پیامبران برگزیدگان خدایند و خدا گناهكار را برنمی‎گزیند:

«وَ إِنَّهُمْ عِنْدَنا لَمِنَ الْمُصْطَفَینَ الْأَخْیارِ»(17)

 

آنان را برگزيديم و به راه راست راهنمايى كرديم:

«وَ اجْتَبَیناهُمْ وَ هَدَیناهُمْ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ»(18)

 

 

پیامبر اكرم صلی‌الله علیه و آله می‌فرماید: «أنَا وَ عَلی وَ الحَسن وَ الحُسَین وَ تِسعَة مِن وُلدِ الحُسَین مُطَهَّروُن مَعصومُون؛ من و علی و حسن و حسین و نُه نفر از فرزندان حسین، پاك و معصوم هستیم»(19)

 

امیرمؤمنان علی علیه‌السلام نیز با اشاره به این حقیقت كه خدای حكیم را نشاید كه به اطاعت و پیروی همه جانبه از كسی فرمان دهد كه از آلوده شدن به گناه در امان نیست، می‌فرماید: «انّما امَرَ اللّه عَزوَجَل بِطاعَة الرَسول لانَّهُ مَعصوم مُطَهّر لایأمُر بِمَعصیتِه؛ دلیل آن‌كه خداوند مردم را به اطاعت (همه جانبه) از پیامبر می‌خواند، آن است كه وی پاك و معصوم است و به گناه فرمان نمی‌دهد»(20)

 

پیامبر اكرم صلی‌الله علیه و آله در تفسیر آیه تطهیر می‌فرماید: «فَانَا وَ اهل بیتی مُطَهَّرون مِن الذنُوب؛ من و اهل بیتم از گناه پیراسته‌ایم»(21)

 

 

انسان موجودى مختار است و به گونه‌‏اى آفریده شده که با انتخاب صحیح و مزیّن شدن به ایمان و عمل صالح و اجتناب از عصیان اوامر یا نواهى الهى، مى‏تواند به مقام «خلیفة‌اللهى» بار یابد، یعنى به جمیع کمالات متناسب با یک انسان دست یافته و از جمیع نواقص و عیوب دنىّ دنیوى مبرا گشته و داراى «ولایت تکوینى و تصرف در قلوب» گردد.(22)

 

برخی آیات قرآن انسان‌ها را به رعایت ملکه تقوا دعوت می‌کند تا در پرتو آن به عصمت در حد خود دست یابند.

 

 

«تقواى الهى را پیشه کنید تا خداوند به شما آموزش دهد»(23)

 

 

«و هر آن‌که در راه ما تلاش کند، ما راه‏هاى خود را به وى مى‏نمایانیم و خداوند هر آینه با نیکوکاران است»(24)

 

 

«اگر تقوا پیشه کنید خداوند براى شما فرقان (نیروى تمیز حق از باطل) قرار مى‏دهد و سیئات شما را جبران و گناهان شما را مى‏بخشد»(25)

 

 

«هر آن‌که - چه زن و چه مرد - باایمان باشد و عمل صالح انجام دهد، او را حیاتى طیبه (فراتر از زندگى عادى نیک دیگران) مى‏بخشیم و کارهاى آن‌ها را به بهتر از آنچه انجام داده‏اند، پاداش مى‏دهیم»(26)

 

 

در حدیث قدسى نیز آمده است: «اگر بر عبد من، مشغولیت با من غالب آید، من همت و لذت او را در ذکرم برایش قرار مى‏دهم. پس او عاشق من و من عاشق او مى‏شوم و حجاب‏هاى بین خودم و او را برمى‏دارم. پس وقتى که مردم دچار سهو و نسیان مى‏شوند، او دچار سهو و نسیان نمى‏شود(و خطا و عصیان از او سر نمى‏زند) پس اگر سخن بگوید، سخنش (مثل) سخن انبیا است و آن‌ها واقعاً سرآمد روزگارانند. آنان هستند که چون من عقوبتى را به اهل زمین اراده کنم، به یاد آن‌ها مى‏افتم و عقوبتم را از اهل زمین بر مى‏گردانم»(27)

 

 پس وجود «عصمت» در انبیا و ائمه‏ علیهم‌السلام - چنانکه گذشت و با ادله‏ى نقلى و عقلى فراوان اثبات شده است - ضرورت داشته؛(28) لکن اختصاص به ایشان ندارد و هر کس در حد تلاش و تقوا و علم و اراده‏ خود مى‏تواند بهره‏اى از آن را کسب کند تا علایم آن نیز از او به ظهور و بروز برسد.

 

 

1- خوددارى از گناه در شرایط و محیطى که اغلب انسان‏ها در آن شرایط به طور معمول دچار لغزش و عصیان مى‏شوند، مثل: رسیدن به پُست و مقام و شهرت و مال فراوان و ...

 

2- بروز کرامات و امور خارق‌العاده از ایشان، مثل: علم به نیات و افکار افراد و یا شفاى امراض و رفع و دفع گرفتارى‏هاى دیگران که انجام آن از عهده‏ى سایرین خارج است و ...

 

3- استجابت دعا یا نفرین ایشان. 

 

4- نفوذ بر دل‏ها و ایجاد تحول و انقلاب در آن‌ها.

 

5- شرح صدر و طمأنینه و موضع‌گیرى مناسب در معضلات فردى یا اجتماعى. 

 

6- مجراى فیض الهى گشته و بدین جهت برکات و نعمات نازل و بلایا دفع مى‏شوند.

 

البته باید توجه داشت که نبى صلى‌الله علیه وآله و وصى علیه‌السلام داراى مقامى است که وصول به آن براى احدى ممکن نیست و در بین خود انبیا نیز مراتبى وجود دارد و خاتم‌الانبیا صلی‌الله علیه وآله در رأس این هرم واقع هستند و سپس سایر ائمه ‏علیهم‌السلام و سپس سایر انبیا علیهم‌السلام و بعد سایر مردم واقع مى‏شوند، یعنى سیر صعودى عصمت و خلافت الهى داراى مراتب طولى و نیز عرض عریضى است که همه در یک سطح واقع نمى‏شوند و تشخیص آن براى افراد، موکول به علم الهى است(29).

 

 

برای پاسخ به این اشكال، باید توجه داشت كه گناه، مصادیق و مراتب گوناگونی دارد كه با تفكیك آن‎ها از یكدیگر بسیاری از اشتباهات و اشكال‎هایی كه درباره عصمت پیامبران و اولیای خدا مطرح شده است، حل خواهد شد.

 

 

1- مخالفت با اوامر و نواهی «مولوی» كه در محدوده واجب و حرام ـ مانند دروغ‌گویی، دزدی، ترك نماز و روزه واجب و در یك كلمه ترك واجبات و ارتكاب محرمات شكل می‎گیرد و رایج‎ترین معنای گناه همین مورد است، و دلایل عقلی و نقلی، بر عصمت پیامبران و دیگر معصومان از این گناه دلالت دارد و در هیچ منبع و مأخذی، چنین گناهی به آنان نسبت داده نشده است.

 

 

2- انجام كاری از شخصی كه دارای مقام علمی و معنوی فوق‌العاده‎ای است، با توجه به مقام ویژه او بهتر است كه این‌گونه كارها از وی صادر نشود، هر چند آن كار در مقایسه با نوع مكلفان، عملی ناشایسته به شمار نمی‎رود. این‎گونه گناه را «ترك اولی» می‎گویند.

 

 

3- اعمال عبادی بندگان، هر چند شایسته انجام شود، باز نسبت به مقام بزرگ خداوند و لطف‎ها و نعمت‎های بی‎شمار او ناچیز و ناقص است و اساساً قابل مقایسه نیست. به همین دلیل، افرادی كه با عظمت خداوند آشنایی بیشتری دارند، عبادت خود را با نهایت شرمساری به پیشگاه او عرضه می‎كنند و پیوسته به تقصیر خویش اعتراف می‎كنند.

 

بنده همان به كه ز تقصیر خویش عذر به درگاه خدای آورد

ور نه سزاوار خداوندیش كس نتواند كه به جای آورد

 

 

بنابراین آن‌چه در مورد پیامبران و اولیای الهی متصور است، دو قسم اخیر است و با مقام عصمت آنان منافات ندارند. لیكن از سوی دیگر آن بزرگواران بشر بودند و جنبه بشریت آنان ایجاب می‎كرد كه به وظایف مرتبط به آن نیز بپردازند، ولی آنان با توجه به مقام معنوی فوق‎العاده‎ای كه داشتند، اشتغال به آن را با عظمت خداوند ناسازگار دیده و این لحظات را لحظات غفلت و گناه می‎شمردند و لذا با اعتراف به گناه، كوتاهی در بندگی (نه انجام حرام یا ترك واجب) عذر تقصیر خویش را به درگاه حضرت حق بیان می‎کردند.(30)

 

در دعای عرفه منسوب به سید الشهدا ـ علیه السلام ـ می‎خوانیم:

 

«یا مَنْ ألْبَسَ أولِیاءَهُ مَلَابِسَ هَیبَةِ، فَقَامُوا بَینَ یدَیهِ مُستَغْفِرِینَ؛ ای كسی كه جامه‎های هیبت و عظمتت را به دوستانت پوشاندی پس برای آمرزش‌خواهی در پیشگاهت به پا خاستند.(31)

 

 

شیعه معتقد است امامت همان امتداد رسالت و نبوت است، جز این‌که پیامبر صلی‌الله علیه و آله پایه‌گذار شریعت است و بر وی وحی نازل می‌شد، اما امام مبین شریعت و حافظ و نگهبان آن است. بنابراین، امام در تمام شئون جز مسئله نزول وحی با پیامبر صلی‌الله علیه و آله همگام است(32) و تمام شرایطی را که برای پیامبر ضروری و لازم است نظیر علم به معارف و اصول اسلام و فروع و ... از جمله عصمت از گناه و خطا و اشتباه مخفیانه و علنی، عیناً همان شرایط را برای امام نیز لازم و ضروری می‌داند و چون راهی برای احراز صفت عصمت جز از راه نص و بیان خداوند وجود ندارد، امامت را همانند نبوت یک مقام انتصابی می‌داند و می‌گوید عهده‌دار این مقام از طرف خداوند تعیین می‌گردد، اما بر خلاف شیعه، اهل سنت، این مقام و مسئولیت بزرگ دینی و اجتماعی را یک موهبت اجتماعی می‌داند که از طرف مردم به شخص خلیفه اعطا می‌گردد و خلیفه از طریق انتخاب به این مقام نایل می‌شود. 

 

 

 

1. از آن‌جا که امام حافظ شرع و تبیین‌کننده رسالت انبیا و مربی انسان‌هاست، باید صد در صد مورد اعتماد مردم باشد و در صورت معصوم نبودن این اعتماد از بین می‌رود.

 

2. اگر امام مرتکب معصیت شود، احترام و محبوبیت او از دل‌ها خارج می‌شود و دیگر از دستورات او پیروی و اطاعت نمی‌شود، در نتیجه فایده نصب امام منتفی می‌گردد.(33)

 

3. اگر امام معصوم نباشد و مرتکب گناه شود، محکوم کردن و مجازات او از باب امر به معروف و نهی از منکر واجب می‌شود، در حالی که چنین برخوردی با امام اولاً: غرض از نصب امام را نقض می‌کند. ثانیاً با آیه اطاعت(سوره نساء، آیه 59) منافات دارد؛ زیرا آیه مذکور، اطاعت از امام و احترام به مقام او را به طور مطلق ذکر کرده است.(34)

 

4. امام مانند پیامبر حافظ شرع است، لذا باید معصوم باشد؛ زیرا مراد از حفظ و نگه‌داری، حفاظت علمی و عملی است و بدیهی است که حفظ شریعت در علم و عمل تنها با داشتن عصمت امکان‌پذیر است، چرا که غیرمعصوم دست کم دچار خطا می‌شود و اگر بر حفظ بخشی از شریعت بسنده کنیم، در این صورت بخش دیگر را باید از نظر شارع بی‌اعتبار شمرد و حال آن‌که ضرورت بر خلاف آن حکم می‌کند؛ زیرا پیامبر صلی‌الله علیه و آله آمده تا تمام احکام را تعلیم دهد. 

 

 

 در قرآن کریم درباره عصمت انبیا و ائمه علیهم‌السلام آیاتی وجود دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود. 

 

 

«وَ إِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ؛ یاد آر هنگامی که خدا ابراهیم را به امری امتحان فرمود و او همه را به جای آورد و خدا به او گفت: من تو را به پیشوایی خلق برگزینم. ابراهیم عرض کرد: این پیشوایی را به فرزندان من نیز عطا خواهی کرد؟ فرمود که عهد من به مردم ستمکار نخواهید رسید»(35)

 

این آیه تصریح دارد که عهد الهی که همان منصب امامت باشد، به ظالمان نمی‌رسد. از سویی دیگر هر گناهی خواه صغیره باشد یا کبیره، ظلم است و مورد رضای خداوند متعال نیست، به دلیل آن‌که خدا می‌فرماید: «تلک حدود الله فلاتعتدوها و من یتعد حدود الله فاولئک هم الظالمون؛ این احکام حدود دین خداست از آن سرپیچی نکنید و کسانی که از احکام خدا سرپیچی کنند، آن‌ها به حقیقت ستمکارانند»(36)

 

طبق این آیه گناه چه صغیره باشد چه کبیره، ظلم محسوب می‌شود؛ زیرا در نهایت سرپیچی و عصیان از فرمان خداست. بنابراین، در این جا دو مطلب امری قطعی است. 

 

 

 

 نتیجه این که امامت عهد و منصب الهی است(37) و قرآن کریم مناصب الهی را اختصاص به کسانی داده که آلوده به ظلم نباشند. از طرفی می‌دانیم که هر گناهی دست کم ظلم به نفس است و هر گناهکاری در عرف قرآن کریم ظالم نامیده می‌شود. پس امامان که صاحبان منصب الهی هستند، از هرگونه ظلم و گناهی پاک و منزه خواهند بود.(38)

 

 

«انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا؛ خداوند چنین می خواهد که رجس هر آلایش را از شما خانواده نبوت ببرد و شما را از هر عیب پاک و منزه گرداند»(39)

 

 تعلق گرفتن مشیت الهی به تطهیر اهل‌بیت علیهم‌السلام از هر نوع پلیدی، مساوی و ملازم با عصمت آنان از گناه است؛ زیرا مقصود از رجس در آیه، هر نوع پلیدی فکری و روحی و رفتاری است که گناه از مصادیق بارز آن است و از آن‌جا که این اراده به افراد خاصی تعلق گرفته است، نه به همه افراد امت، طبیعی است که آیه تطهیر با اراده تطهیر که به همگان تعلق گرفته است، فرق خواهد داشت. اراده تطهیر که عموم مسلمانان را در بر می‌گیرد، اراده تشریعی است(40) و چه بسا ممکن است در اثر نافرمانی افراد تحقق نپذیرد، در حالی که این اراده، اراده تکوینی است که از مراد و متعلق اراده (پاکی از گناه) جدا نخواهد بود.(41)

 

 

«یا ایها الذین آمنوا اطیعوا الله واطیعوا الرسول و اولی الامر منکم؛ ای اهل ایمان فرمان خدا و رسول و فرمانداران از طرف رسول را اطاعت کنید»(42).

 

 این آیه نیز از جمله آیاتی است که دلالت بر عصمت امامان علیهم‌السلام دارد؛ زیرا آیه، اطاعت رسول و اولی‌الامر را مطلق بیان کرده و مشروط به شرطی نکرده است. اطاعت مطلق از رسول و اولی‌الامر در صورتی صحیح است که در راستای اطاعت خدا باشد و پیروی از آنان منافاتی با اطاعت از خدای متعال نداشته باشد و گرنه امر به اطاعت مطلق از خدای متعال و اطاعت مطلق از کسانی که در معرض خطا و انحراف هستند، موجب تناقض خواهد بود.(43)

 

 

این حدیث، از احادیث متواتر است و از طریق شیعه و سنی روایت شده است. پیامبر صلی‌الله علیه و آله می‌فرماید: «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی (اهل بیتی) انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض؛ من در حالی شما را ترک می‌کنم که در میان شما دو گوهر گرانبها به امانت گذاشته‌ام. کتاب خدا و اهل بیتم. این دو هرگز از همدیگر جدا نمی‌شوند تا در حوض کوثر بر من عرضه شوند.»(44)

 

 

 

در یک تقسیم‌بندی کلی عصمت بر دو نوع است: 1- مصونیت و معصومیت کلى؛ 2- عصمت نسبى که قابل شدت و ضعف است.

 

بر این اساس معصوم به پنج گروه اطلاق می‌شود:

 

 

در مطالب پیشین به دلیل و نوع عصمت انبیا و ائمه علیهم‌السلام  و بندگان پرداخته و توضیح و شرح داده شد.

 

درباره عصمت فرشتگان به حدیثی از امام حسن عسکری علیه‌السلام بسنده می‌کنیم. 

 

ایشان می‏‌فرمایند: «فرشتگان خدا به کمک الطاف الهی از کفر و امور ناپسند، معصوم و در امان‏‌اند»(45)

 

ایشان در ادامه حدیث می‌فرمایند: فرشتگان مانند انبیا و امامان هستند.(46)

 

درباره گروه چهارم برخی از آیات قرآن بر پاکی و طهارت مریم گواهی می‌‏دهد: «ای مریم، خداوند تو را برگزید و پاک ساخته و تو را بر زنان جهان برتری داده است»(47)

 

مفسران بر دلالت این آیه بر عصمت آن حضرت تاکید دارند(48) و همچنین آیه تطهیر بر عصمت حضرت فاطمه سلام‌الله علیها دلالت دارد.

 

 

معصوم آن کسی است که از روی اختیار گناه را ترک می‌کند و البته برای این‌که احتمال هیچ خطا و اشتباهی را در آنان ندهیم و سنت (گفتار، رفتار و تقریر) آنان برای ما حجت باشد، عصمتی هم به آنان هبه و عنایت می‌شود که این دیگر اختیاری نیست، اما براساس این‌که خدا می‌داند آنان با اختیار خود از این شایستگی برخوردار خواهند شد، به آنان چنین چیزی موهبت کرده است که به دیگران نکرده است.(49)

 

«و من الامور التی یجب التنبیه علیها ایضاً هو ان المعصوم علیه‌السلام لیس مجبوراً علی فعل الطاعات و ترک المعاصی و انما فعل و ترک باختیاره؛ لانّ العصمة ملکة و بصیرة فی الامور؛ اذ انه ینفر من المعاصی و یبتعد عنها، و یتشوّق الی الطاعة فیعملها و کل ذلک بتوفیق من الله عز و جل؛ و از جمله اموری که تذکر به آن واجب است، این است که معصوم  علیه‌السلام مجبور به انجام طاعات و ترک معاصی نیست و با اختیار خود انجام می دهد و ترک می کند؛ چرا که عصمت، ملکه و بصیرتی است در امور و معصوم از گناهان تنفر دارد و از آنها دوری می‌کند و نسبت به طاعات اشتیاق داشته و بدان عمل می کند و البته همه اینها به توفیق الهی است»(50)

 

-----------------------------------------------------