تایید سرطان‌زایی آبمیوه رانی سوغات‌ سعودی‌ها

 

نوشیدنی ایرانی‌ها دیگر محدود به نوشابه‌های شیشه‌یی نوستالژیک نیست و نوشابه‌ها هم خودشان دیگر محدود به یکی دو برند معروف مثل پپسی یا کوکاکولا نیستند. نوشابه‌های شیشه‌یی گازدار جایشان را به نوشابه‌های انرژی‌زا گوناگون و مملو از قندی داده‌اند که گاهی حتی بطری‌هایشان شبیه به شکل و شمایل نارنجک‌های جنگی است. تازگی‌ها سروکله برندهای جدید‌تری مثلMountain Dew که برندی امریکایی است و تقریبا 70سال از فعالیتش می‌گذرد هم در ایران پیدا شده است که با همان لوگوی خارجی و البته ترجمه فارسی آن روی بطری، به فروش می‌رسند. یکی دیگر از نوشیدنی‌های معروف و محبوب این سال‌ها که البته دوران اوجش را چند سالی می‌شود که پشت‌سر گذاشته است، «رانی» است. مصرف این نوشیدنی که 3-2طعم هم بیشتر ندارد، به‌خاطر وجود تکه‌های میوه‌یی که برای تاکید بر طبیعی‌بودنش در آن ریخته می‌شود، چند سال پیش بسیار زیاد بود. 

 

«رانی» از کجا آمد؟

 تازگی‌ها اما بار دیگر اخباری مبنی بر سرطان‌زا بودن «رانی» به گوش می‌رسد. این نخستین‌بار نیست که به این نوشیدنی میوه‌یی در ایران، برچسب سرطان‌زا بودن می‌خورد. در بهار1386 بود که گروه صنعتی «العوجان»، یکی از 100برند برتر عربستان سعودی، اعلام کرد قصد دارد با سرمایه‌گذاری مستقیم 100میلیون دلاری، خط تولید رانی را در ایران به راه بیندازد. کارخانه رانی ایرانیان و کارخانه قوطی‌سازی آلومینیوم کاوه، در شهرک صنعتی کاوه در استان مرکزی، ثمره این سرمایه‌گذاری بود، هرچند مطابق شنیده‌ها، سهام هر دو این کارخانه‌ها به‌طور کامل در اختیار سرمایه‌گذاران عربستانی و قطری بود. قرار بود تولیدات این کارخانه علاوه بر توزیع در ایران، به کشورهای همسایه و خصوصا به آسیای میانه هم صادر شود. فروش آبمیوه‌های «رانی» این شرکت، سالانه حدود 150میلیون دلار بود و حضور پررنگ این نوشیدنی در بازار ایران، روسای آن را تشویق به سرمایه‌گذاری مستقیم در ایران کرد. عادل العوجان، رییس شرکت العوجان در سال1385 گفته بود که آبمیوه‌های رانی حدود 35درصد بازار آبمیوه ایران را در چنگ خود دارند. 

 

سراغ علیرضا مناقبی، رییس انجمن واردکنندگان مواد غذایی و آشامیدنی رفتم تا صحت‌و‌سقم موضوع را از زبان او بشنوم. او معتقد است خبر سرطان‌زا بودن نوشیدنی محبوب عربی در بازار ایران را باید با منتشر‌کننده خبر آزمود. «باید دید چه کسی این خبر را منتشر کرده. اگر سازمان‌های نظارتی رسمی این کار را نکرده‌اند اساسا نباید به اخباری از این قبیل توجه کرد.» از مناقبی در مورد تولید تحت لیسانس این آبمیوه در ایران می‌پرسم. او از این موضوع مطمئن نیست. تلفنی می‌زند و بعد از چند دقیقه موضوع را تایید می‌کند. «ظاهرا در نزدیکی ساوه خط تولید «رانی» وجود دارد که تحت لیسانس شرکت «العوجان» عربستان، آن را تولید می‌کند.»

 

متهم: بنزوات سدیم

اما زمزمه سرطان‌زا بودن «رانی» از کی شروع شد؟ در سال90، شایعاتی مبنی بر وجود ماده شیمیایی «بنزوات سدیم» در رانی بر سر زبان‌ها افتاده بود و نوشیدنی محبوبی که به‌خاطر وجود «پالپ» یا تکه‌های میوه، همه حرف از طبیعی‌بودنش می‌زدند در جایگاه اتهام سرطان‌زا بودن نشست. بنزوات سدیم ماده نگه‌دارنده‌یی است که برای طولانی‌کردن مدت مصرف مواد غذایی به آنها اضافه می‌شود و در دمای بالا واکنش‌های آن با مواد دیگر، مواد سرطان‌زا تولید می‌کند. این ماده به میزان بسیار کم در سس‌مایونز و نوشابه وجود دارد ولی طبق گزارش موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، استفاده از این ماده در هر نوع آبمیوه غیرمجاز است. تلاش‌های برای ارتباط با بخش‌های مختلف موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به جایی نرسید و نمی‌تواند ممنوعیت استفاده از بنزوات سدیم در آبمیوه‌ها را مستقلا تایید کند. شایعات به‌هر‌حال گویا چندان هم بی‌اثر نبودند و فروش رانی برای مدت‌ها تحت‌الشعاع شایعه سرطان‌زا بودن آن قرار گرفت. از رییس انجمن واردکنندگان مواد غذایی و آشامیدنی در مورد وجود این ماده شیمیایی که همچنان نیز نامش روی برچسب مواد تشکیل‌دهنده رانی به‌چشم می‌خورد، پرسیدم و شنیدم: «بنزوات سدیم ماده نگه‌دارنده‌یی است که موارد مصرفش در صنایع غذایی و بهداشتی فراوان است و استفاده از آن هم غیرقانونی نیست. حال باید دید که آیا شرکت تولید‌کننده این نوشیدنی از سازمان غذا و دارو مجوز استفاده از آن را دریافت کرده است یا نه؟ شرکت‌های تولید‌کننده مواد غذایی مجوز کل فرمولاسیون و مواد مصرفی خودشان را یکجا از سازمان غذا و دارو می‌گیرند و با این وجود ممکن است که از فرمولاسیونی که برای آن پروانه ساخت گرفته‌اند تخطی هم بکنند. درواقع شرکت‌ها موظف‌اند فرمولاسیون و پروانه ساخت‌شان را به همان شکلی که مجوز گرفته، روی لیبل محصولشان بزنند.»

 

مناقبی در‌مورد سایر نوشیدنی‌های موجود در بازار هم که اصطلاحا «تحت لیسانس» یک شرکت خارجی به تولید مشغولند سخن گفت. «شما در بازار نوشابه‌های انرژی‌زا، هر دو نوع تولید داخل و وارداتی را می‌توانید ببینید، هر چند واردات نوشابه‌های انرژی‌زا به داخل ممنوع اعلام شده است.» می‌پرسم دلیل اینکه این برندهای وارداتی در بازار حضور دارند چیست و چرا به‌راحتی و حتی از طریق تبلیغ در شبکه‌های فارسی‌زبان آن سوی آب‌ها، همچنان به فروش خود در ایران ادامه می‌دهند. می‌شنوم: «در مورد کمپوت‌های آناناس هم 3سال پیش ممنوعیت مشابهی اعمال شده بود و این کالا جزو گروه کالایی10 قرار گرفته بودکه واردات آن ممنوع اعلام شد، ولی همین الان قفسه‌های فروشگاه‌ها پر از کمپوت آناناس وارداتی است.» مناقبی در مورد اینکه ممنوعیت واردات این کالاها مربوط به بحران کمبود ارز در کشور بود و اکنون دیگر نباید مشکلی وجود داشته باشد گفت: «نه، بخشنامه جدیدی برای آزاد کردن واردات کمپوت آناناس صادر نشده است و حتی دوستان من که واردات رسمی این کالا را در دست داشتند، دیگر نتوانستند واردات را ادامه دهند. بنابراین منشأ واردات اینها را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد.»

 

سازمان غذا و دارو تکذیب می‌کند

 با این‌همه، مناقبی از به‌کار بردن اصطلاح «قاچاق» برای کالاهایی که نباید در قفسه‌ها دیده شوند و با این وجود همه‌جا به‌راحتی در دسترس هستند، ابا دارد. «من بارها گفته‌ام که چیزی به‌نام قاچاق در بازار خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در کشور ما معنا ندارد. کالای قاچاق، کالایی است که در کشور مقصد وجود نداشته باشد و به‌دلیل گرانی‌اش در آنجا و تقاضایی که برایش وجود دارد، عطش تقاضا هم ایجاد کند. بنابراین به‌نظر من شاید بهتر باشد برای این قبیل کالاها هم از همان اصطلاح واردات استفاده کنیم! تنها متضرر این ماجرا دولت است که به سهم گمرکی‌اش نمی‌رسد.» بررسی ‌های میدانی هم نشان می‌دهند که ظاهرا هر دو نوع وارداتی و تولید داخل آبمیوه رانی در بازار موجود است و ظاهرا ممنوعیتی هم برای واردات این محصول به داخل وجود ندارد. 

 

از طرف دیگر، سخنگوی سازمان غذا و دارو، به‌عنوان متولی نظارت بر بازار نوشیدنی‌ها، سرطان‌زا بودن «رانی» را رد کرد. محمد هاشمی به گفت: «ما تمام محصولات خوراکی و آشامیدنی موجود در بازار را مرتبا آزمایش می‌کنیم و هیچ محصول مجوزداری نیست که در آزمایشگاه‌های وزارت بهداشت بررسی نشده باشد. من وجود مواد سرطان‌زا در این نوشیدنی را به‌شدت رد می‌کنم.»

 

مشخص نیست زمزمه سرطان‌زا بودن یک نوشیدنی خاص را چطور می‌توان تعبیر و تفسیر کرد. آیا تنها شایعه‌یی است برای از میدان به‌در کردن رقیب یا می‌توان گفت که «تا نباشد چیزکی، مردم نگویند چیزها»؟ رییس انجمن واردکنندگان مواد غذایی و آشامیدنی معتقد است که اگر فرمولاسیون این آبمیوه مجوز سازمان غذا و دارو را داشته باشد نمی‌توان در سلامتش شک کرد. مطلبی که سخنگوی سازمان غذا و دارو هم به‌عینه تکرار می‌کند و بر آن صحه می‌گذارد. اما در این صورت چرا اقدامی برای راحت‌کردن خیال مصرف‌کننده‌یی که برایش فرق ندارد آبمیوه‌اش وارداتی است یا تولید داخل، صورت نمی‌گیرد؟

 

منبع:  روزنامه تعادل