گروه سیاسی - رجانیوز: جلسه بیست و چهارم از سلسله جلسات ماهانه شرح کلمات اخلاقی آیت الله بهجت(ره) به همت هیات کریم آل طاها(ع) (کانون دانش پژوهان نخبه) و مسجد لولاگر برگزار شد. این مراسم با بیان احکام و خوانش فرازهایی از صحیفه حضرت امام خمینی(ره) آغاز و با بیان نکاتی از مباحث اخلاقی ادامه یافت. متن مشروح این جلسه را از نظر می‌گذرانید:

اعوذبالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد الله الذی هدانا سبل السلام و نهانا عن اتباع خطوات الشیطان و الصلاه و السلام علی افضل من دعا الی سبیل ربه بالحکمه و الموعظه الحسنه سیدنا و نبینا ابی القاسم المصطفی محمد. (اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم) صلی الله علیه و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین و اللعن الدائم علی اعدائهم اجمعین من الان الی قیام یوم الدین. الهی هب لی کمال الانقطاع الیک و انر ابصار قلوبنا بضیاء نظرها الیک حتی تخرق ابصار القلوب حجب النور فتصل الی معدن العظمه و تصیر ارواحنا معلقه بعز قدسک. الهی و اجعلنی ممن نادیته فاجابک و لاحظته فصعق لجلالک و ناجیته سرا و عمل لک جهرا.

الهی إن لم تکن غفرت لنا فیما مضی من شعبان فاغفر لنا فیما بقی منه

اعیاد شعبانیه و سال نو را محضر همه عزیزان تبریک و تهنیت عرض می کنم، امیدوارم که این سال جدید، سال خیر و برکت و عافیت دینی و دنیوی برای همه ما انشالله مقدر بشود.

کلام در شرح کلمات مرحوم عارف بزرگوار ایت الله العظمی بهجت بود، کلماتی مورد بحث قرار گرفت، رسیدیم به کلمه چهل و پنجم.

اگر ما از علمای دین، تبعیت می کردیم این بلاها سرمان نمی آمد

ایشان مطلبی را در رابطه با قدردانی از عالمان دینی مطرح می کنند، در ابتدا می فرمایند که اگر ما از علمای دین، تبعیت می کردیم چنین بلاهایی بر سر ما نمی آمد. این تعبیری که ایشان دارند در رابطه با علمای دین، مراد هر کسی که لباس روحانیت به تن داشته باشد نیست، بلکه مراد آن کسانی هستند که عالم به دین هستند و به لوازم علم به دینشان ملتزم هستند، یعنی عالم عامل. می فرمایند اگر ما حرف اینها را گوش می کردیم و تبعیت می کردیم، این همه بلاها سر ما نمی آمد. یک نمونه اش همین دوران اخیرمان هست. اگر این آقایان محترم دولتی، مسئولین کشور، به راهنمایی ها، هدایت ها، تذکرات، تنبهات رهبر عزیز و بزرگوارمان توجه می کردند، خیلی از این مشکلاتی که امروز مردم ما با آن مواجه هستند، پیش نمی آمد.

من این را بارها در بعضی از جلسات خصوصی که داشتیم عرض کردم که در هر جایی که به هدایت های این بزرگوار توجه شده، آنجا نقطه پرش و اوج ما بوده، نقطه خودکفایی بوده، نقطه پیشرفت بوده، و هر جایی هم که بی توجهی شده،  ضربه خوردیم. یک نمونه اش همین وضعیت رفت و آمد مردم، در همین ابتدای سال نو تا انتهای تعطیلات، این وضعیت را به وجود آورده است. آقا یک بار فرمودند که این مسئله کرونا، یک مسئله حاکمیتی است، یعنی با توصیه و اینها حل نمی شود، بعضی جاها باید حکومت ورود پیدا کند و راه را ببندد، اینها پانزده روز مردم را آزاد گذاشتند، و در این گرفتاری ها و مشکلات اقتصادی، حالا باید ده روز ببندند، که خدا می داند که چه فجایعی در همین تعطیلی ها رخ می دهد. چه اختلافات خانوادگی! چه بگو مگوها! به هر حال شما یک مرد را ده روز مغازه اش را می بندید و می گویید برو خانه، او اصلا فرهنگ تعامل را ندارد و نمی تواند با خانواده خودش تعامل کند. مشکلاتی پیش می آید و ناهنجاری هایی پیش می آید، غیر آن مشکلات اقتصادی که حالا بعضی ها مستأجرند و باید اجاره هایشان را بدهند و در نهایت این همه هزینه اقتصادی به کشور بار می شود.

من نظر خودم را عرض می کنم، ما اعتمادی که به ستاد کرونا داشتیم، سلب شده است. وزیر بهداشت یک نامه می زند و یک مطالبی می گوید و دولت از طرف دیگر تصمیم دیگری می گیرد، سخنگو مطلب دیگری می گوید و متأسفانه سردرگمی ایجاد کرده اند.

اگر امر دائر شد بین جان و دین، جان را بده و دین راحفظ کن

یکی هم همین ماه مبارک رمضان است، به راحتی می آیند مساجد و حرم ها و مصلی ها را می بندند، در حالی که رهبر عزیزمان مطالبی را قبل از رمضان سال قبل فرمودند مبنی بر اینکه مسئله معنویت از جهاتی مهمتر از مسائل مادی است. بعد فرمودند حتی اگر می توانید قواعد سختی را بگذارید، تا اینکه این جلسات و مساجد باشد، من مطمئن هستم که این مسجدی ها اینها را رعایت می کنند. مراجعه کنید به فرمایشات ایشان و اینها را فراموش نکنید. روایت هم همین را می گوید اگر امر دائر شد بین مال و جان، مال را بده و جان را حفظ کن و اگر امر دائر شد بین جان و دین، جان را بده و دین راحفظ کن. اما ما می آییم به خاطر مال و گردشگری جان مردم را در معرض خطر قرار می دهیم و بعدش هم دین مردم را در معرض قرار می دهیم.

مرحوم آقای بهجت توجه می دهند به این مسئله که اگر ما پیروی علما بودیم چنین بلاهایی سر ما نمی آمد.

دو راه قدردانی از علمای دینی

بعد می فرمایند که البته اینها لا الی البدل رفتند و ناشناخته ماندند، به طوری که حتی کسی یک مسئله شرعی از اینها سوال نمی کرد، کتوم بودند. خب این قدردانی که ایشان می فرمایند که نسبت به علما داشته باشیم، چطور تحقق می یابد؟ دو چیز باید تحقق پیدا کند تا مسئله قدردانی از عالمان دینی عینیت خارجی پیدا کند. یکی حفظ کیراث علمی و معنوی آنها و انتقال آنها به نسل های بعد. خدا رحمت کند استاد بزرگوار ما مرحوم آیت الله پهلوانی را، ایشان می فرمودند که وقتی روایات بحار یا بعضی از کتاب های دیگر خدمت علامه خوانده می شد، سلسله سند روایت بیان می شد، فلانی از فلانی نقل کرده تا می رسید به امام معصوم (ع) یا پیغمبر اکرم (ص)، می فرمودند مرحوم علامه خیلی خوششان می آمد وقتی این اسامی ذکر می شد و می فرمودند که اینها همه شان حق گردن ما دارند. اینها این روایات را سینه به سینه نقل کردند تا امروز به دست ما رسیده است. پس یکی حفظ میراث علمی و عملی و معنوی آنها و انتقال به نسل های بعد، این یک مورد قدردانی از عالمان دینی است. اما این کفایت نمی کند، گام دومی که باید برداشته شود پیروی عملی از هدایت های معنوی آنها و بهره مندی از تولیدات علمی شان. ببینید شما اگر همه کلمات امام (ره) را حفظ کنید و این را به نسل بعدی هم منتقل کنید، این در قدردانی از امام راحل (ره) کافی نیست، باید عمل کنیم به آن هدایت ها و دستورات و فرامین امام (رضوان الله تعالی علیه).

پس یکی از توصیه های این مرد بزرگ این است که ما باید قدردان عالمان دینی باشیم. قدردانی به چه چیزی محقق می شود؟ یک: حفظ آثار علمی و عملی و معنوی آنها و انتقال به نسل های بعد، دو: عمل به هدایت های معنوی و بهره مندی از تولیدات علمی آنها. این کلمه چهل و پنجم.

آیا مناجات شعبانیه فقط باید در ماه شعبان خوانده شود؟

کلمه چهل و ششم مربوط به دعاست. ایشان یک راهنمایی می کنند در رابطه با دعا و آن بحث تعدد مطلوبیت در ادعیه است. بیان ایشان این است که شما در تمام این دعاهایی که دارید که مربوط به زمان خاصی هست، یا مربوط به مکان خاصی هست، می فرمایند که این زمان و مکان در ادعیه از باب تعدد مطلوب است. تعدد مطلوب یعنی چه؟ یعنی یک مطلوب، اصل این دعاست که انسان این چیزها را از خدا بخواهد. مثلا در همین مناجات شعبانیه درخواست هایی هست که در دعا انسان اینها را می خواهد، دعا هم دو جور است، یک وقت ما در دعا قصد حکایت داریم، و یک وقت در دعا قصد انشاء. دعای حکایتی یعنی اینکه این کلمات را امیرالمومنین (ع) در راز و نیازشان داشتند و ما حکایت می کنیم و می خوانیم. یک وقت نه اینگونه نیست و قصد انشاء داریم، در دعا انسان باید قصد انشاء داشته باشد، یعنی اینها را برای خودش می خواهد. تعدد مطلوبیت در ادعیه یعنی شما در مناجات شعبانیه، از صدر تا ذیل آن این خواسته ها را از خدا می خواهید، اما آمده که این مناجات در ماه شعبان خوانده شود، زمان مشخص شده اما مکان مشخص نشده است، مناجات شعبانیه در ماه شعبان، ایشان می فرمایند این زمانی که مشخص شده، این تعدد مطلوب است، یعنی مناجات شعبانیه در همه جا مطلوب است اما در ماه شعبان، مطلوبیت خاصی دارد. گاهی هست که دعایی هست که این دعا در مکان خاصی هست، مکان هم همینطور است، اگر دعایی در مکان خاصی بود، باز اصل دعا خودش مطلوب است و شما در هر زمانی و در هر مکانی می توانید دعا را داشته باشید، اما در آن مکان خاص یک مطلوبیت مضاعفی دارد. لذا مثلا در صلوات شعبانیه خیلی خواسته ها است که اینقدر خواسته ها بلند است که در روز چهاردهم شعبان، گفتند هم ظهر عندالزوال و هم در شب نیمه شعبان باز تکرار کنید. این صلوات را انسان در کل سال می تواند داشته باشد و هر وقت حالی پیدا کرد بخواند.

حال سالک، هدایتگر سالک است!

اما باید یک نکته ای را اینجا عرض بکنم که یک نکته کلیدی هست، وقتی اساتید ما از مرحوم علامه سوال کرده بودند، فرموده بودند که حال سالک هدایتگر سالک است، راهنمای سالک است. یکی حالش طوری است که الان میل دارد به مناجات شعبانیه، خب همان را بخواند. میلش به دعای کمیل است، دعای کمیل بخواند. میلش به صلوات شعبانیه است، صلوات را بخواند. پس توصیه این بزرگوار در رابطه با ادعیه، مسئله تعدد مطلوبیت در ادعیه است، که از این ادعیه بیشتر استفاده کنیم و مثلا از مناجات شعبانیه فقط در ماه شعبان استفاده نکنیم، در طول سال بهره های معنوی خودمان را از این دعا ببریم. این هم کلام چهل و ششم ایشان.

ملک داعی در ماه مبارک، صبح و شب دعوت می کند

کلمه چهل و هفتم خیلی به درد این ماه مبارک رمضان می خورد که ما دعا و توبه و ماه استغفار و ماه ارتباط با خدا است. ببینید در طول هفته فقط شب جمعه ملک داعی ندا می دهد، در ماه رجب از اول غروب تا اذان صبح، ملک داعی دعوت می کند، امادر ماه رمضان صبح و شب، دعوت می کنند به ضیافت الهی. ظهرش دعا دارد، بعد نمازش دعا دارد، شبش دعا دارد، سحرش دعا دارد.

چه کنیم در دعاها بهره بیشتری ببریم؟

ایشان یک توصیه ای می کنند که ما چه کنیم از دعاها بهره بیشتری ببریم. چون بعضی از اوقات انسان یک روشی در زندگی خودش دارد و فکر می کند اینجا را باخته، در حالی که نباخته و دستگاه الهی اینطور نیست. ایشان در رابطه با بهره برداری بیشتر از ادعیه می فرمایند که خوب است انسان دعاها را به زبان همه اهل ایمان، چه آنهایی که از دنیا رفتند و چه آنهایی که زنده هستند، به زبان همه آنها بخواند و مضامین دعا را برای همه بخواند نه برای خودش، هر دعایی که می خواند به زبان همه و برای همه ولو متکلم وحده در دعا آمده اما قصدش همه باشد. ایشان می فرمایند که کسی که به این شکل از دعا استفاده می کند، بهره بیشتری می برد. حالا در اینجا در توضیح کلام ایشان باید بعضی از مطالب را خدمت عزیزان عرض کنم. یک نکته این است که اگر می خواهید از دعا بهره بیشتری ببرید، اول هر دعایی قصدتان این باشد که خدایا من این دعا را می خوانم و همان هایی را می خواهم که امام معصوم (ع) خواسته. من نمی دانم امیرالمومنین (ع) این دعای کمیلی که خوانده چه چیزهایی را قصد کرده است، نمی دانم دعای عرفه ای که سیدالشهدا (ع) خوانده چه چیزی منظور و مقصد سید الشهدا (ع) بوده، من اگر فیلسوفم یک برداشتی از دعا می کنم، اگر محدث هستم، یک برداشتی از دعا می کنم، اگر عارف هستم یک برداشتی دارم، اما نظر خود امام معصوم (ع) و صاحب کلمات چه بوده را من نمی دانم. اینجا برای اینکه خوب انسان بهره برداری کند، باید نفس خود را به نفس امام (ع) متصل کند، و بگوید خدایا آن چیزهایی که امام حسین (ع) در دعای عرفه می خواست، من همان ها را می خواهم. در این دعای سحر آن چیزهایی که امام باقر (ع) می خواهد، من همان ها را می خواهم، در این دعای ابوحمزه، آن چیزهایی که امام سجاد (ع) در سحرهای ماه رمضان از تو می خواست، من همان ها را می خواهم نه آنچه که می فهمم.

مرحوم علامه (ره) فرموده بودند که بعضی از این کسانی که عوام هستند، از کسانی که عالم هستند، در دعا بیشتر بهره می برند. لذا مرحوم علامه (ره) فرموده بودند که بعضی از این کسانی که عوام هستند، از کسانی که عالم هستند، در دعا بیشتر بهره می برند. چون آنکه عالم است، برداشت خودش را می کند، اما آنکه عامی است می گوید همان هایی که امام حسین (ع) خواسته را می خواهم، نمی دانم چه خواسته اما همان ها را می خواهم.

دعا به زبان همه خودخواهی و خودبینی را تضعیف می کند

نکته دیگر اینکه مطلبی که مرحوم آقای بهجت دارند، که در دعاها با زبان همه چیزی بخواهید، این در زندگی انسان آثاری دارد، مهم ترین اثرش این است که آن خودخواهی و آن إنیت و خودبینی را در انسان تضعیف می کند، خودخواهی می رود کنار و دیگر خواهی و خیرخواهی و احسان به خلق جایش می نشیند، و نگاه انسان به خلق خدا عوض می شود و می گوید خدایا اینها خلق تو هستند و جلوه تو هستند و مظاهر تو هستند. کسی که خدا را دوست دارد، محب جلوات و تجلیات حضرت حق است. یک وقت من فرزندی دارم، همسری دارم، پدری دارم، مادری دارم، چون همسر هست و چون مادر و پدر هست و چون فرزند هست، به او علاقه دارم، که یک طور علاقه است. اما یک وقت هست نگاه عوض می شود و اینها را از آثار حضرت حق می بینم. این دید زندگی انسان را زیر و رو می کند. پس شریک کردن افراد و با زبان همه دعا کردن، خودخواهی و منیت و إنیت موهوم و این منم منم را تضعیف می کند. بعد آن چیزی که اینجا مهم است این است که نمی شود کسی در دل شب، در بهترین حالت، در خلوت، در اوج ارتباط با محبوب خودش برای خلق خدا دعا کند، برای گره گشایی آنها دعا کند، از خدای مشکل گشا رفع مشکلات آنها را بخواهد، اما روز که می رسد به فکر خیانت به خلق خدا بیفتد و در پی رفع مشکلات خلق خدا نباشد. آن دعا باید این اثر را داشته باشد. من اگر می گویم خدایا از گناهان رفیقم در گذر، وقتی در این درخواست صادق هستم که وقتی کاری کرد و خطایی کرد، او را حلال کنم و ببخشم و کینه توز نباشم، اینها نشانه های صدق در دعا است.

و اما این مطلبی که مرحوم آقای بهجت فرمودند، این را ما در یکی از شب های ماه مبارک رضمان حضوری هم از ایشان سوال کردیم، از ایشان سوال کردم که در دعا ما چه کنیم که بهره ببریم؟ ایشان فرمودند که در دعا برای دیگران دعا کنید، بعد مضمون روایت را فرمودند که اگر برای دیگران دعا کنید، منادی ندا سر می دهد (لک مثل هذا) مثل چیزی که برای دیگران درخواست کردی، به تو دادیم. ایشان می فرماید که وقتی شما دعا می کنید و برای خودتان می خواهید، معلوم نیست به شما بدهند، اما وقتی برای دیگران خواستید، همان موقع همان را به خودتان می دهند، این مضمون روایت است و بنده اصل روایت را خدمتتان عرض می کنم که انشالله در دعاها بدانیم چه باید بکنیم و چگونه از دعا بهره برداری بکنیم.

وقتی برای دیگری دعا می کنی، صد هزار برابر آن برای خودت داده می شود

در روایت از امام صادق (ع)  "إِذَا دَعَا الرَّجُلُ‏ لِأَخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ" وقتی برای برادر دینی خودت که در حضور خودش هم نیست، و در پشت سرش دعا می کنی مثلا در یک خلوتی هستی یا در شب قدر دعا می کنی برایشان و چیزی برایشان می خواهی. آقای بهجت فرمود (لک مثل هذا) اما مسئله فراتر از اینهاست." نُودِيَ مِنَ الْعَرْشِ"، از عرش الهی ندایی بلند می شود ، "وَ لَكَ مِائَةُ أَلْفِ ضِعْفِ مِثْلِهِ"، صد هزار برابر آن چیزی که برای او خواستی، به تو دادیم. من برای خودم یکی می خواستم اما برای دیگری خواستم، صدهزار برابرش را به من می دهند. ببینید ما محجوب هستیم و امام (ع) چون حجاب ندارد، از دعایی که برای دیگران می کنید و دعایی که برای خودتان می کنید، و اینها برای امام (ع) در عالم مکشوف است، امام (ع) پرده برداری می کند برای ما محجوب ها، می فرماید وقتی برای دیگری دعا کردی ندایی می آید، حالا این ندا را من نمی شنوم و اما امام صادق ع از این ندا خبر دارد و پرده برداری می کند و می فرماید" نُودِيَ مِنَ الْعَرْشِ وَ لَكَ مِائَةُ أَلْفِ ضِعْفِ مِثْلِهِ" صد هزار برابر آن را به تو می دهند. "وَ إِذَا دَعَا لِنَفْسِهِ" اما اگر برای خودش دعا کرد، ،  "كَانَتْ لَهُ وَاحِدَةٌ" همان یکی به او می دهند. بعد حضرت می فرمایند که  "فَمِائَةُ أَلْفٍ مَضْمُونَةٌ"، این تعبیری که بود " نُودِيَ مِنَ الْعَرْشِ وَ لَكَ مِائَةُ أَلْفِ ضِعْفِ مِثْلِهِ " امام (ع) می فرمایند که این دعایی است که استجابتش تضمین شده است، یعنی این صد هزار، استجابتش تضمین شده است، پس "فَمِائَةُ أَلْفٍ مَضْمُونَةٌ خَيْرٌ مِنْ وَاحِدَةٍ لَا يُدْرَى يُسْتَجَابُ لَهُ أَمْ لا" خب من دعا برای خودم بکنم، معلوم نیست مستجاب شود، اما اگر برای دیگری دعا بکنم صد هزار برابر به من می دهند، آن هم "مضمونه" یعنی تضمین شده. لذا اگر کسی می خواهد برای ازدواجش دعا کند، برای ازدواج سایر جوان ها دعا کند، برای فرزند دار شدن دعا کند، برای قرض دیگران دعا کند، آثارش در زندگی خودش هم می آید، آن هم به صورت "مضمونه". این یک روایت.

روایتی که مرحوم آقای بهجت مد نظرشان بود، این روایت است. روایت از امام باقر (ع) است “فَيَقُولُ لَهُ الْمَلَكُ آمِين‏”  وقتی که برای دیگران دعا  می کند، ملکی در آسمان می گوید آمین، وقتی او گفت آمین، " وَ يَقُولُ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْجَبَّار" تعبیر به جبار شده که حالا اینها جای بحث دارد که این اسماء الهی روی حساب آمده است. " وَ لَكَ مِثْلَا مَا سَأَلْتَ" در روایت قبلی آمده بود (نودی) یعنی ندا می شود، اما چه کسی ندا می کند؟ در روایت ساکت بود. در این روایت امام باقر (ع) پرده برداری می کند که وقتی برای دیگران دعا کردی، " يَقُولُ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْجَبَّار"  خدا می گوید، خیلی عجیب است عبارت. " وَ لَكَ مِثْلَا مَا سَأَلْتَ" دو برابر چیزی که خواستی برای توست. حالا نکته را ببینید و خوب توجه کنید، چرا خدا این لطف را نسبت به بنده می کند؟ این سبک زندگی که می گویند این است. چرا این لطف را به بنده می کند و دو برابر به او می دهد؟  "وَ قَدْ أُعْطِيتَ مَا سَأَلْتَ بِحُبِّكَ إِيَّاهُ" چون تو برای این کسی که دعا کردی، دوستش داشتی و دعا کردی، به خاطر محبتی که به خلق من داری، من دو برابرش را به تو دادم. اینجا چه کشف می شود؟ کشف می شود که خدا دوست دارد که ما محبت به خلق او داشته باشیم. به خلق او محبت کنیم، که این محبت جلوه های مختلفی دارد، یک وقت من سر کار می روم، نیتم این است که هشت ساعت کار کنم و حقوق بگیرم و بیایم. اما یک وقت نه با این نیت که خدایا می روم سر کار که گره ای از بندگانت باز کنم و مشکلی را حل کنم، می روم سر کار پولی را بدست بیاورم و نفقه خلقت را میدهم و سفره اینها که خلق تو هستند را پر کنم، این ارتباط  خلق با حضرت حق را انسان باید به آن توجه داشته باشد.

جهت آشنایی با کتاب «شط شراب» و مطالعه متن جلسات شرح کتاب، اینجا کلیک نمایید.