غیرممکن است؟

به رسمیت شناختن رفتار آمریکا از سوی ایران در بازی با الفاظ و تگ‌ها، به معنای اعطای یک چک سفید امضا برای برچسب‌گذاری مجدد تمام تحریم‌هایی است که در توافق احتمالی رفع خواهد شد.

گروه سیاسی - رجانیوز: روز گذشته یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا در نشستی توجیهی اعلام کرد که خواسته آمریکا «بازگشت مشترک» ایران و آمریکا به برجام برای «اجرای کامل توافق» است. این خواسته آمریکا در حالی مطرح شده که هیچ اشاره‌ای به خسارت‌های ایران در طول دوره خروج این کشور از برجام و تورم تحریم‌های حاصل از «کمپین فشار حداکثری» نمی‌شود.

با این وصف آیا «اجرای کامل برجام» بدون «تضمین و راستی‌آزمایی لغو تمام تحریم‌ها» ممکن است؟ در این خصوص چند نکته گفتنی است:

اول: در بند ۲۸ برجام، طرف‌ها صراحتا متعهد شده‌اند تا از «هر اقدامی» از جمله وضع مقررات، تصویب آئین‌نامه‌ها یا تحمیل محدودیت‌ها «در عوض تحریم‌ها» خودداری کرده و مانعی بر سر راه اجرای موفقیت‌آمیز برجام ایجاد نکنند. تحریم‌هایی که از دوره اوباما آغاز شد و در دوران ترامپ افزایش یافت و در دولت بایدن نیز حفظ شده، به وضوح در تضاد با اجرای کامل برجام و مصداق کامل اقداماتی است که «به جای تحریم‌ها» اتخاذ شده و اجرای توافق را در گذشته با مخاطره روبرو کرده بود و در آینده نیز خواهد کرد.

دوم: آمریکا و اتحادیه اروپا در بند ۲۹ برجام صراحتا اعلام می‌کنند که از هرگونه تلاش برای ممانعت از بهره‌مندی ایران از مزایای اقتصادی برجام خودداری خواهند کرد. بندی که مانند بند قبل از دوران اوباما با تهدید شرکت‌ها در خصوص سرمایه‌گذاری در ایران نقض شد و پس از آن نیز با تحریم‌های آمریکا عملا به یک عبارت تزئینی در برجام تبدیل شد.

سوم: بسیاری از تحریم‌هایی که ذیل «کمپین فشار حداکثری» وضع شده همان تحریم‌هایی است که با در برجام رفع شده و اکنون مجددا با برچسب تازه‌ای مثل تروریسم یا حقوق بشر وضع شده است. جو بایدن نه تنها با این اقدام ترامپ مخالفتی ندارد، بلکه طبق آن چه در نامه ظریف به سازمان ملل تحت عنوان «شش سال بدعهدی در اجرای برجام» آمده، سعی دارد که این ساختمان تحریمی را با تمام قوا حفظ کند. به رسمیت شناختن رفتار آمریکا از سوی ایران در بازی با الفاظ و تگ‌ها، به معنای اعطای یک چک سفید امضا برای برچسب‌گذاری مجدد تمام تحریم‌هایی است که در توافق احتمالی رفع خواهد شد.

چهارم: پس از خروج آمریکا از برجام، ظریف که از سوی روحانی مامور به حفظ توافق با اروپا شده بود در دیدار با موگرینی پیرامون تضمین بهره‌مندی ایران از مزایای برجام سخن گفت. گذشته از اینکه اروپا دقیقا «هیچ» اقدامی به نفع ایران و حفظ برجام برنداشت، موگرینی حتی در لفظ حاضر به ارائه تضمین برای بهره‌مندی ایران از توافق نشد. او با بیان اینکه «نمی‌توانم تضمینی بدهم» تنها به گفتن این جمله که «برای مقابله با کاهش سرمایه‌گذاری اروپا در ایران تلاش می‌کنیم» بسنده کرد. این جمله نشان می‌دهد که اروپا نیز حتی در حالتی که آمریکا توافق را ترک کرده باشد، هیچ تعهدی برای بهره‌مندی ایران از مزایای برجام و در نتیجه «اجرای کامل توافق» برای خود قائل نبوده و نخواهد بود.

موارد ذکر شده به همراه این نکته که آمریکا با یک بار سابقه خروج از توافق و همچنین تهدیدهای علنی حال حاضر جمهوری‌خواهان مبنی بر از بین بردن برجام در صورت پیروزی دوباره در انتخابات ریاست جمهوری، بیش از پیش روشن می‌سازد که جز «تضمین و راستی‌آزمایی» برای لغو تحریم‌ها، هیچ عامل دیگری توان حفظ منافع ایران از مزایای احتمالی توافق آینده را ندارد.

به عبارت دیگر «اجرای کامل برجام» بدون «تضمین لغو و راستی‌آزمایی تمام تحریم‌ها» امری غیرممکن یا بسیار غیرعقلانی خواهد بود.