ژنرال زنگنه؛ از مصادره پالایشگاه خلیج‌فارس به نام خود تا ادعای محدود بودن بازار کشورهای همسایه/ وزیر نفت واردات ۱۴۳میلیون لیتری فرآورده‌ها‌ی نفتی توسط ترکیه، پاکستان، عراق و افغانستان را نمی‌بیند؟

گروه اقتصادی-رجانیوز: هر 9 پالایشگاه نفت خام کشور تا قبل از سال 76 ساخته شده اند و با روی کار آمدن زنگنه به عنوان وزیر نفت، روند پالایشگاه سازی در ایران بالکل متوقف شده است. البته زنگنه نیز برای فرار از این اتهام، با فرار رو به جلو، وظیفه‌ی ساخت پالایشگاه را وظیفه بخش خصوصی می داند؛ غافل از آنکه وظیفه بسترسازی، تنظیم‌گری و تسهیلگری این اقدام با وزارت نفت بوده است.

 

به گزارش رجانیوز هفته‌ی گذشته فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس به همت جوانان ایران و قرارگاه قرارگاه خاتم الانبیا به بهره‌برداری رسید. با افتتاح این فاز ایران نه تنها در تولید بنزین خودکفا گردید، بلکه به صادرکننده‌ی بنزین نیز تبدیل شد. در در مراسم افتتاح  فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس زنگنه وزیر نفت به نکاتی قابل تامل اشاره کرد. زنگنه در پاسخ به منتقدان خود که ایشان به عدم توسعه صنعت پالایش و خام فروشی متهم می‌کنند، گفت: اگر وزارت نفت اعتقادی به توسعه ظرفیت پالایشی کشور نداشت، چگونه ظرف پنج سال مقدار تولید بنزین کشور ۲ برابر شده است؟! ما به عنوان دولت مجاز به سرمایه‌گذاری در طرح‌های جدید پالایشی نیستیم.

 

زنگنه در حالی ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس را دلیلی بر حمایت خود از صنعت پالایش معرفی می‌کند که فراموش کرده است این پالایشگاه با 65 درصد پیشرفت در سال 92 به ایشان تحویل داده شد و پس از تقریبا 6 سال آن هم با فشار کارشناسان و رسانه‌ها تکمیل شد. از طرفی نیز در حالی زنگنه مدعی است که وظیفه‌ی ساخت پالایشگاه نداریم که ایشان از وظایف بسترسازی، تنظیم‌گری و تسهیلگری جهت پیشرفت صنعت پالایش شانه خالی می‌کنند.

 

همچنین زنگنه چندی پیش به مناسبت 40 سالگرد انقلاب در نشست خبری با اصحاب رسانه، با اشاره به محدود بودن بازار صادراتی فراورده‌های کشورهای همسایه راهبرد صادرات فراورده‌های نفتی به‌جای نفت خام را یک راهبرد غیرعملیاتی قلمداد کرد این در حالی است که پژوهش‌های صورت گرفته براساس گزارش‌های اداره اطلاعات انرژی امریکا (EIA) در این زمینه ادعای وزیر را رد می‌کند. برای مثال تنها چهار کشور ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان در سال 2017، روزانه بیش از 140 میلیون لیتر فرآورده نفتی وارد ‌کرده‌اند. 

 

جدول 1 – میزان واردات فراورده‌های نفتی 3 کشور عراق، پاکستان و افغانستان در سال 2017

 

حتی لازم است به این نکته اشاره شود که سه کشور عراق، پاکستان و افغانستان به دلیل درگیر بودن به جنگ‌های داخلی توان توسعه‌ی زیرساخت‌های پالایشی و پتروشیمیایی خود را ندارند و یک بازار مطلوب برای ایران به‌حساب می‌آیند. 

 

همچنین وزیر نفت در بخش دیگری از سخنان خود به انتقاد از موضوع صادرات فراورده‌های نفتی به‌جای نفت خام پرداخته و عنوان کرده است: «عده‌ای به‌سادگی می‌گویند صادرات فرآورده ساده‌تر از نفت خام است و معلوم نیست با چه توجیهی این مطالب را مطرح می‌کنند.» این صحبت وزیر نفت در حالی از سوی ایشان مطرح می‌شود که مدیران امور بین‌الملل شرکت ملی نفت که متولیان اصلی فروش نفت و فراورده‌های نفتی در دوران تحریم بودند در مصاحبه‌هایی حرف زنگنه را نقض کرده‌اند.

 

 برای مثال قمصری مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت در دولت های دهم و یازدهم، در مصاحبه‌ای که در کتاب ناگفته‌های فروش نفت منتشر گردیده است موضوع تحریم صادرات نفت کوره به‌عنوان یکی از فراورده‌های نفتی را رد کرده است. ایشان در پاسخ به اینکه صادرات نفت کوره در زمان تحریم با مشکل مواجه شده بود یا خیر، گفت: خیلی نفت کوره روی آب نداشتیم. مقاطع کوتاهی هم که برخی محمولات نفت کوره روی آب می‌رفت صرفاً به خاطر مسائل عملیاتی بود. هر چه نفت کوره روی آب می‌رفت به‌صورت مقطعی بود.

 

لازم است ذکر شود که به عقیده‌ی کارشناسان از میان تمامی فرآورده‌های نفتی سخت‌ترین بازاریابی با توجه به الزامات زیست‌محیطی متعلق به نفت کوره است که طبق سخنان آقای قمصری صادرات نفت کوره با مشکل روبرو نشده بود. از سوی دیگر دغدغه‌ی وزیر نفت برای فروش فراورده‌های نفتی یک دغدغه‌ی بی‌مورد است، زیرا با توسعه پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها توسط بخش خصوصی، وظیفه بازاریابی و فروش فرآورده نیز به عهده خود آنهاست و مشابه پتروشیمی های بخش خصوصی، مسئولیتی متوجه وزارت نفت نیست.

 

از طرف دیگر مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که پیرامون طرح «افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی » منتشر کرده به تفاوت نفت خام و فرآورده‌های پتروپالایشی در تجارت و تحریم پذیری پرداخته است. این نهاد پژوهشی در گزارش خود به این موضوع اشاره کرده است که با توجه به صادرات نفت خام که در محموله‌های بسیار بزرگ (بعضاً 2 تا 3 میلیون بشکه) صورت می‌گیرد، این امکان برای آمریکا به وجود می‌آید که نفت‌کش‌های حامل نفت ایران را مورد رصد قرار دهد، این در حالی است که با فرآورش نفت خام و تبدیل آن به زنجیره متنوعی از فرآورده‌های نفتی، صادرات بخش زیادی از فرآورده‌ها از طریق خودروهای سنگین، خط لوله و نهایتاً کشتی‌های کوچک به کشورهای همسایه صورت می‌گیرد و رصد محموله‌ها بسیار دشوارتر خواهد بود. 

 

یکی از عواملی که موجب تحریم نفت ایران می‌شود، تعداد کم مشتری‌های نفت خام است. به‌نحوی‌که در حال حاضر از 670 پالایشگاه موجود در دنیا، نفت صادراتی ایران تنها به 40 پالایشگاه در چند کشور از جمله چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه، ایتالیا، فرانسه، اسپانیا، یونان و افریقای جنوبی صادر می‌شود. بنابراین مقاصد و خریداران محدود، امکان تحریم نفتی را آسان‌ کرده است. این در حالی است که با فرآورش نفت خام، تک محصول نفت تبدیل به 50 محصول نفتی؛ و 40 شرکت پالایشی مشتری نفت ایران تبدیل به هزاران شرکت تامین سوخت و هزاران شرکت تولید مواد شیمیایی و حتی میلیون‌ها مصرف کننده نهایی مواد پتروشیمیایی می شوند. یعنی تقریبا تمام مردم دنیا مشتری محصولات نفت ایران می‌شوند نه اینکه فقط 40 شرکت پالایشی مشتری نفت ما باشند. از طرفی امکان رهگیری درآمدهای خارجی کشور نیز برای امریکا سخت‌تر می‌شود. زیرا با افزایش تعداد تراکنش‌های مالی با حجم‌های کوچک، ریسک همکاری مالی با ایران کاهش می‌یابد.

 

علیرغم استدلالات مطرح‌شده از سوی مدیران امور بین‌الملل شرکت ملی نفت و مرکز پژوهش‌های مجلس مبنی بر مزیت صادرات فراورده‌های نفتی نسبت به صادرات نفت خام، زنگنه وزیر نفت همچنان و به‌صورت مکرر بر اشتباه 20 ساله خود اصرار می‌ورزد و ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه را راه‌حل مناسبی برای ایجاد ارزش افزوده بیشتر، اشتغال‌زایی و همچنین بی‌اثر کردن تحریم‌ها نمی‌داند.