اگر انسان قناعت پیشه نباشد، بسیاری از وظایف عبودی واجب یا مستحبش، یا تعطیل می شود و یا در آن نقص ایجاد می شود.

تمام نقص بشر در اثر پیروی نفس است. همین که می‌گوییم دلم می‌خواهد یا همه‌ی امور بر وفق خواسته‌ی من باشد. هوای نفس است!

مرحوم علامه رضوان الله تعالی علیه می‌فرمایند که تمام انبیا امت خودشان را به همان کمالاتی که [خودشان] دارند دعوت کرده‌اند و اگر این دست‌یافتنی نبود، این دعوت لغو می‌شد. مرحوم آقای بهجت هم همین مسئله را بیان می‌کنند.

جلسه بیست و هشتم از سلسله جلسات ماهانه شرح کلمات اخلاقی آیت الله بهجت(ره) به همت هیات کریم آل طاها(ع) (کانون دانش پژوهان نخبه) و مسجد لولاگر برگزار شد.

جلسه بیست و ششم از سلسله جلسات ماهانه شرح کلمات اخلاقی آیت الله بهجت(ره) به همت هیات کریم آل طاها(ع) (کانون دانش پژوهان نخبه) و مسجد لولاگر برگزار شد.

همه تکالیف برای کسب معرفت خداست، یعنی شما یک ماه روزه گرفتید معرفت شما به خدا بیشتر شده است، به جلسه ی شرح دعای کمیل آمدید معرفت شما به خدا بیشتر شد. نماز میخوانید همینطور و همه این ها مقدمه ای برای معرفت به ذات اقدس ربوبی است.

ساعت تقریبا یک نیمه شب بود، آیت‌الله بهجت سر کوچه ایستادند و شروع کردند به گریه کردن، فرمودند که اگر چشمت در این کوچه ها حضرت را نمی‌بیند و گوشت صدای حضرت را نمی شنود، برو عینک‌ات را درست کن.

اگرما می خواهیم ملک الموت در حال احتضار با رفق و نرمی جان ما را بگیرد، راهش چیست؟ راهش این است که ایمان خودمان را درست کنیم، ایمان بیاورید، یعنی این ایمان ظاهری شما، همه اجزای وجودی شما را پر کند، یعنی شما بشوی مجسمه ایمان، مجسمه باور به مبانی دینی.

ما وقتی داشتیم می رفتیم به سمت مصلی، یکی از همراهان ما گفت حیف، حیف آقای مصباح! مردم قدر ایشان را ندانستند، عرض کردم که چرا می گویید مردم؟ خود هم لباسی های ما هم قدر ایشان را ندانستند.

فکر نکنید که با دویدن زیاد، با درس خواندن زیاد، انسان به یک جایی می‌رسد، نه اینطوری نیست. انسان درسش را می‌خواند، وظایفش را انجام می‌دهد، کار می‌کند، تلاش خود را می‌کند، اما یکسری چیزها هست که آنها برکت می‌دهد به کار انسان.

تسویف در بین اهل کمال، و کسانی که در مسیر سیر و سلوک گام بر می دارند، به عنوان یکی از مهم ترین آفات سلوکی مطرح است، به گونه‌ای که اگر کسی در مسیر طی قرب الهی گرفتار تسویف شود، در حقیقت زمین گیر شده و نمی‌تواند گامی را به سوی معراج قرب بردارد.

گاهی در مقام تشخیص تکلیف، تشخیص دشوارتر از عمل به تکلیف است. یعنی یک شرایطی برای انسان پیش می‌آید که شخص با این‌که مشورت می‌کند، با این که از نیروی عقل خود بهره برداری می‌کند، اما نمی‌تواند تشخیص دهد که الان وظیفه‌اش چیست.

باید مرگ را جدی بگیریم. شوخی بردار نیست. معصومین برای آن گریه می‌کردند. این کتاب «منازل الاخره» مرحوم محدث قمی را که یک کتاب خیلی مختصر است ببینید. هفته‌ای یکی از داستان‌های آن را یکی از اعضای خانواده بلند بخواند و بقیه گوش کنند، همه گوش کنند.

بنده از مرحوم آیت الله العظمی بهاءالدینی سئوال کردم که بعضی‌ها یک ریاضیت‌های نفسانی می‌کشند که دری به رویشان باز شود، اطلاع به اسرار پیدا کنند، نیّات افراد را بخوانند. این چطور است؟ فرمودند: «ترک الهواء لهواء آخر است.» از هوای کوچک‌تر دست برمی‌دارند برای رسیدن به هوای نفسانی بالاتر.

به لطف الهی مقام معظم رهبری و دیگر مراجع هستند، امّا بعضی از افراد همین الان حال و هوای مرجعیت پیدا کردند و دارند مقدماتش را می‌چینند! این‌ها را باید خیلی مواظبت و مراقبت کرد. روحانیت اصیل ما از این مسائل گریزان بوده. مگر اینکه واقعاً تکلیف می‌شده است.

همین ذیل دعای عرفه را که بعضی‌ها رد کرده‌اند، مرحوم علامه طباطبائی(ره) می‌فرمایند: "این‌جا نقطه انفجار دعای عرفه سیدالشهداء (علیه السلام) است. و اگر غیر معصوم بخواهد این حرف‌ها را بزند دهانش می‌چاد." یعنی از غیر معصوم ساخته نیست.

ماه محرم نزدیک است. این اطعام‌های شما این هزینه‌هایی که برای اباعبدالله (علیه السلام) می‌کنید، حتی یک دانه قند می‌دهید، یک مقدار چای می‌دهید، اینها را خدا می‌داند که برای انسان چه ذخیره‌هایی صورت می‌گیرد.

متدین‌های ما هم افتاده‌اند در رقابت‌های مادی. متدین‌ها و حزب اللهی‌های ما هم افتادند در اینکه این بازار آشفته و ملتهب اقتصادی را ملتهب‌تر کنند. انصاف کجاست؟ توکل کجاست؟ خدا روزی رسان است کجاست؟

اگر کسی بخواهد اکتفا کند به واجب و حرام، تا یک بحثی می شود می گوید این که حرام نیست، این با سیر و سلوک و رسیدن به کمالات معنوی و معراج قرب داشتن سازگاری ندارد.

پیرمردی آمد و سلام و احوالپرسی کرد و شروع کرد به ناله کردن، ایشان همینطور ایستاده بود و گوش می کرد و می فرمود انشالله بهتر بشوید، بعد که این آقا رفت آقای بهجت رو کردند به بنده و فرمودند که دیدید همه اش از نداری هایش می گفت، چیزی نگفت که من زبانم کار می کند، چشمم می بیند، دستم حرکت می کند، از اینها چیزی نگفت، اگر شکر اینها را بکند، آنها هم درست خواهد شد.

مسئله بالاتر از اینهاست، حتی اگر ناسپاسی نسبت به انسان بکنند، یعنی یک وقت هست تشکر نمی کنند، یک وقت هست ناسپاسی هم می کنند، این در روحیه انسان، یک ذره نباید مشکل ایجاد کند و کدورتی ایجاد کند، این باعث می شود که شوق انسان به انجام وظایف عبودی تضعیف شود و شخص نا امید شود.

اگر کسی آمد و از این وسائط تشکر نکرد، حق شکر را انجام نداده است. اما اگر آمد و تشکر کرد و به آن استقلال داد، و به عنوان مجرا که خدا او را محل و طریق رساندن نعمت قرار داده است، نگاه نکرد و استقلال به او داد، نه تنها شکر نعمت نکرده است، بلکه کفران نعمت کرده است.

تعبیر، تعبیر عجیبی است، می فرماید این کلام را امیرالمومنین(ع) هر شب در کوفه داشتند، وقتی مردم کوفه می رفتند که بخوابند، این را هر شب امیرالمومنین(ع) داشتند، صدای خودشان را به قدری بلند می کردند که اهل مسجد کوفه و همسایه ها و مجاورین مسجد کوفه، این صدای حضرت را می شنیدند، چه می گفت حضرت هر شب؟ بایست مطلب مهمی باشد.

مرحوم علامه رضوان الله تعالی علیه بیانشان این است، می فرمایند: معنای این آیه این است که در همه امورت خدا را وکیل بگیر، بعد وکیل گرفتن را ایشان معنا می کند، بعد وکیل گرفتن به این معناست که انسان غیر خودش را در جای خودش بنشاند، یعنی وقتی شما خدا را وکیل می گیری، خدا را باید جای خودت بنشانی، یعنی من برود کنار، او جایش بنشیند، او جایش نشسته، این من، من خیالی است، من موهوم است، ما خیال می کنیم «من»ی در کار است، هر چه هست اوست. به طوری که اراده او به جای اراده آدمی کار کند، یعنی اراده چه کسی؟ اراده آن وکیل به جای اراده من کار کند، و عمل او هم عمل خود آدمی است، این معنای وکیل است.

این جریانی که نقل می کنم، شاید اولین بار است که عرض می کنم، این را از دو استاد بزرگوارمان نقل می کنم، یکی عارف بزرگوار آیت الله پهلوانی، یکی هم فقیه عارف آیت الله سید عبدالله جعفری که از برجسته ترین شاگردان علامه طباطبایی در همه ابعاد بودند ، از هر دو من نقل می کنم، این دو بزرگوار فرمودند که مرحوم علامه طباطبایی رفته بودند سفری شیراز، از شیراز که برگشتند این دو بزرگوار به مرحوم علامه عرض می کنند که از شیراز برای ما چه سوغاتی آورده اید؟

در یک روایت هست که "وَ النِّيَّةُ أَفْضَلُ مِنَ الْعَمَلِ" نیت بالاتر از عمل است، بعد مطلب را اوج می دهند "أَلَا وَ إِنَّ النِّيَّةَ هِيَ الْعَمَل‏" اصلا نیت همان عمل است و عمل چیزی جز نیت نیست، چون اگر من همین حرف زدنم برای خدا نباشد، هیچ است، نماز ما برای خدا نباشد حتی اسقاط تکلیف هم نمی کند، اگر نماز ریایی باشد، نماز باطل است، روزه ما باطل است، حجمان باطل است. اولش می گویند قصد قربت. کف اخلاص را باید همه اعمال ما داشته باشد.

ما یک زاهد داریم و یک عارف، زاهد که می گوییم مراد همین زهد خشک است، همان کسانی هستند که حافظ در اشعارش از اینها می‌نالد. آنهایی که اهل زهد خشک اند دنبال کثرت عمل هستند، هزار مرتبه این ذکر را بگویند، اینقدر نماز بخوانند، اینقدر حج، اینقدر ختم قرآن و ... دنبال این هستند. اما آن کسی که عارف است دنبال کیفیت عمل است، کیفیت عمل یعنی اخلاص. چقدر این عمل مرا جلو می برد؟ چقدر من خلوص دارم در این عمل؟

به خدا متوجه شو تا دل های مردم به تو متوجه شود. اینکه بعد از این همه سال، نام امام(ره) و یاد امام(ره) مطرح است و بعد از هزاران سال، نام انبیا و اولیای الهی مطرح است چون اینها یکپارچه توجه به حضرت حق بودند لذا خدای سبحان هم دل ها را متوجه اینها کرده است. اینکه ما فکر کنیم با تبلیغات و با پول و با مقام و اینها می توانیم جذب قلوب کنیم، این با توحید در تقلیب قلوب سازگاری ندارد. چند صباحی شعاری به نفع انسان می دهند، روز دیگر این شعارها بر علیه انسان می شود، راه منحصر است به اینکه انسان یکپارچه توجه به خدا داشته باشد.

حضرت فرمودند که شتاب کنید و عجله کنید به سوی چمنزارهای بهشت. کسانی که آنجا بودند سوال کردند که "وَ مَا رِيَاضُ الْجَنَّةِ" این چمنزارها و بوستان های بهشت چیست که به سوی آنها عجله کنیم "قَالَ حَلَقُ الذِّكْر" حضرت فرمودند همین حلقه های ذکر است. مرحوم مجلسی رضوان الله تعالی علیه در مرآة العقول در ذیل همین روایت و نظائر این روایت که تعبیر به "حلق الذکر" شده، بیانی دارند که خلاصه بیان ایشان این است که بالاترین مصداق حلقه های ذکر همین جلسات تذکر و موعظه و بیان معارف است.

رهبرمان که آرامشِ نشئت گرفته از ایمانش و متانتِ بدون اضطرابش، همواره امیدبخش دل‌هامان بوده است، راه را به ما اینگونه نمایانده: «ما قله‌های تهذیب داریم؛ در همین قم، مرحوم میرزا جواد آقا ملکی، مرحوم علامه طباطبایی، مرحوم آقای بهجت، مرحوم آقای بهاءالدینی. حرفهای اینها خودش یکی از شفابخش‌ترین چیزهایی است که می‌تواند انسان را آرام کند، به انسان آرامش بدهد، روشنایی بدهد، دلها را نورانی کند. عمده این است که دل زنگار گرفته را یک زبان معنوی، یک سخن برخاسته از دل شفا ببخشد و این زنگار را برطرف کند».

اگرچه مقام این عارف بلندمرتبه زبانزد خاص و عام است اما در پشت جلد کتاب سخنی از رهبر معظم انقلاب درج شده است که نشان دهنده ضرورت مطالعه سخنان و کلمات آیت الله بهجت است. رهبر انقلاب فرموده‌اند: «جوان امروز حوزه، بیش از گذشته به مسئله تهذیب نیازمند است. جوان ما...»